Kural 34

Meraklısı ayrıca araştırabilir, okuyabilir... Bir toplantıda duydum, katılımcılardan biri kıkırdayarak söyledi, bilen çok olmalı ki, ayrıca açıklamaya gerek duyulmadı. Ben  bilmiyordum, meğer,  Amerikan popüler kültüründe kullanılan bir deyiş, internetle ilgili olduğu için globalleşmiş, bize kadar sirayet etmiş...

Kural 34, internette bir şey varsa (popülerse anlamında), mutlaka onun pornosu yapılacaktır demekmiş... Parodi, para ya da piyasanın işleyişi (3P) gereği (illa ki ve istisnasız) mutlaka bu yapılır, gerçekleşirmiş... Zaten kural 35 de, "yapılmadıysa da yapılacaktır" (üretilecektir) demekmiş... 

Kendisi bir miim olan bir geyikten söz ettiğimi anlamış olmalısınız. 

Böyle bir kavramı biz üretmeye kalkışsaydık, mizahın işleyişi gereği Kural 31 derdik, daha doğrusu madde 31 olurdu...Gülerek yazıyorum "Glokalleşme böyle bir şey..."

Mizah böyle bir şey, ters yüz etmek aslında, romantizmden bahsedilirken gaz çıkarmak, entelektüel bir çıkarım yapılırken küfürlü konuşmak gibi bir şey. İşin içinde sadece parodi ve ironi değil şaşırtarak dikkat çekmek ve üretenler açısından "ben buradayım" demek var... 

Yeni de sayılamaz, Amerika'da Mad mizah dergisi onlarca yıl, şöhretli isimleri kullanarak, onları komik göstererek, mutlaka cinselliği işin içine katarak popülerliği hicvederdi. Mad, Tijuana Bibles'ten esinlenmişti. TB denilen yayınlar, ünlü Amerikan çizgi romanlarının pornografik parodileriydi, el altından satılırdı, çok bilinirdi. Şöhretler ve onların cinsel hayatları ayrı ayrı ilgi çektiği anlaşılmıştı.

Aynısını ve Tb'ye göre edeplisini, Gırgır yaptı... Günde hepi topu altı saat yayın yapan televizyon ülkenin tek eğlencesi ve popüler kültürün ana membaı iken diyelim özellikle Tekin Aral ve Orhan Alev, uzun yıllar, konuşulanları  (televizyon, futbol ve gazino dünyasının ünlülerini) karikatürize ettiler. En çok belirginleştirdikleri şey şöhretlerin cinsellikleriydi. Onları çıplak, salak ya da beklenmedik biçimde seksle ilişkili olarak komik görmek insanların hoşuna gidiyordu.

Laf uzamasın, akla gelebilir, peki Amerikalıların madde 31'i var mı diyen çıkabilir... Şöyle bir bakındım, böyle bir madde var da diyemem, yok da...Bir kaynağa göre "herkesin bildiği ama bilmiyormuş gibi yaptığı bir durum",  utanma ile bilme arasındaki o ince çizgi, Madde 31’in oyun alanıymış. Konuşulmaz, ima edilir demek isteniyormuş. Bir başkasına göre "madde 31, internette mizah, ayıp olanla başlar" diyormuş. Artık siz yorumlayın.

Pilav vs Risotto

Güzel tespitler yapılmış, hoşuma gittiği için paylaşmak istedim. Bu türden fakir vs zengin karşılaştırmalarına aralıklarla siz de denk geliyor olmalısınız. “Poor vs. Rich Outfit Comparison” adlı bir "miim" formatı vardı, ilk öncülerden biri olabilir.

Bir özet geçeyim: bu paylaşımlar fakirler ya da zenginler hakkında konuşuluyor, ama onlar tarafından üretilmiyor. Zenginliğin romantize (ya da estetize) edilmesi veya ayrıcalıklı olmanın normalleştirilmesi hoşa gitmiyor. Biraz üstün körü olacak ama bu paylaşımları “ben bunları görebiliyorum” demek isteyen orta sınıftan birileri üretiyor . Arada durarak konuşuluyor çünkü, alt sınıfı bilen ama onlardan uzak duran (uzaklaşmaya çalışan), üst sınıfa imrenen ama onlardan biri gibi görünmek istemeyen birileri üretiyor da denebilir.

Sınıfsal gerilimin bir tür boşalımı… Sınıf farklarını ciddiye almadan ciddiye alıyormuş gibi yapılıyor. Kaçmaya hazır bir refleks var, ciddiye alırsan “altı üstü makara yapıyoruz” diye uzaklaşabilir ama bir yandan da ciddiye alınmak istiyor…Küçümserken övüyor da çünkü…

[Bir parantez açayım, bu türden paylaşımlar yerelleşirken Müslümanlarla “Elitler” arasında kuruluyor (bile isteye yinelendiğini) görüyorum. Yandaşlar, sosyal medyada kendilerini "Fakir" olarak kimliklendirdikleri (millet mi demeliydim) için elit dedikleri birilerini (bazen sanki doğrudan orta sınıfı) aynı yönseme içinde dillerine doluyorlar. Bu da uzun mesele... Anaakımı iyi bilen Müslüman bir senarist, denk geldim, yazdığı dizide şöyle bir espri yapmıştı. Senaryo gereği genç kız, mütedeyyin ve yahuşuklu çocuğa çay kahve içelim diyor, çocuk da oruç ayını vurgulayarak “Ramazan” diye mırıldanıyor, genç kızımız  “e o da gelsin” filan diyor.  Fıkra bu kadar. Türkiye’de “Ramazan ayının” yaşandığını anlamamak-bilememek mümkün değil. Ben bunu yazamam diye düşünmüştüm. Senarist inanıyor ki yazmış, sorsak, başıma geldi diye bir hikaye anlatır muhtemelen…Doğru olup olmaması bence önemli değil, tıklanıyorsa doğrudur, gülünüyorsa doğrudur…Parantez çok uzadı ama bu kadar Mıstık abi. ]

Düşen Geminin Kaptanı

 

Dağ başını...

12 Eylül’den bir iki yıl sonra, dikta, kendince yumuşamaya karar vermiş, gençlik konserlerine izin vermişti, artık akıllarında ne varsa, “kilisenin kontrolündeki karnaval” misali, konserlerde onaylanmış türküler şarkılar çalınıyor, söyleniyor, muteber beyfendiler ve hanfendiler soluk sesleriyle sahne alıyordu. O konserlerden birine okuldan toplanıp otobüslerle götürüldük, her birimiz konserden çok derslerin kaynamasına seviniyorduk…Otobüs bedava, müzik bedava, gırgır şamata, e güzel…

Ne ki, hırt öğretmenlerden biri kendini müziğe kaptıran kalabalığa karşı mikrofonu eline alıp bi hötzöt etti, höykürdü. Bunun üzerine kalabalık, halen o tepkinin nasıl oluştuğunu düşünürüm, garip bir refleksle “Dağ Başını Duman Almış” marşını bir ağızdan söylemeye başladı. O kadar yüksek ve isyan dolu söylendi ki, ergen ruhum bir başka etkilenmişti…

Yıllar yıllar sonra öğrendim ki, bütün anti-komünist faaliyetlerde, örneğin Tan gazetesini çıkamaz hale getirip tarumar edilirken, Markopaşa gazetesi yakılırken, DTCF’li solcu sayılan hocaların odaları basılırken filan “gençlik” bir yandan bu marşı söylermiş… Nerden bileceğim, hiç şahit olmamıştım. Solcu döverken söylenen bir marş, bana kendimi iyi hissettiren bir isyan fitili olmuştu. Üstelik solcu dövenlere karşı söylenmişti. En fazla 13 yaşındaydım…

Bunu şu yüzden anlattım, ritüelleşen sloganlar, şarkılar sosyal bağlama göre değişebilir, özgün halinde hiç olmayan muhalif bir başkalaşım gösterebilirler. Kolay kolay sabitleyemeyiz onları, dönemsel olarak da değişirler, kullanıcılara göre de revize edilebilirler.

Protestolarda “andımız” okunuyor. Neden andımız okunuyor, çünkü homojen olmayan topluluklar kendilerini birarada tutacak kanonik unsurlara başvururlar. Malum, “Andımız” kaldırıldı, daha açık söylersek yasaklandı. Andımızın kanonik niteliğine bir de yasak olanın hazzını ekleyin demek istiyorum…. Oğlum iki yıl önce liseden mezun olurken, diploma töreninde  andımız okundu, gerçekten ağlayan veliler ve öğrenciler oldu, okunmasını beklemiyordum, o duygusallığı ise hiç hesap etmemiştim. Şimdi daha doğru anlıyorum bu tepkiyi, seküler okullarda bu tepki epeydir dolaşımdaymış…

Dağ Başını Duman Almış, gösterilerde veya maçlarda, artık pek akla gelmiyor, bilemiyorum arkaik bulunuyor olabilir. Onuncu yıl Marşı söylenirdi, yakın zamanlarda İzmir Marşı politize oldu… Biliyorsunuz maçlardan önce İstiklal Marşı okunuyor, Apo, “Gassaraylı” olduğu için Galatasaray tribünleri başlatmıştı bu işi, nerde nasıl başladı unutuldu, milliyetçilik yarıştırıldı, devletler popüler olanı daima denetlemek isterler, meseleyi resmileştirdiler.

Şu yaşıma kadar, milliyetçi olmayan siyasi bir hareket görmüş değilim, her türden milliyetçiliği eleştiren siyasi  reaksiyonlar oluyor ama anaakım siyasette karşılık göremiyorlar,  çok çok az oy alıyorlar, hiçbir biçimde belirleyici olamıyorlar.

Başa döneyim, “Andımız”ı Zafer Partililere, “Mustafa Kemal’in askerleriyiz” diye bağıran genç feministlere, “Türkçüyüz Atatürkçüyüz” diyen öğrencilere atfedemeyiz, bildikleri cevaplarla yükseliyorlar, ben nasıl “gümüş dere durmaz akar” dediysem (ulan isyan ettik resmen gibi hissettiysem) onlar da kesin cevabı olan bir şeyleri haykırıyorlar.

Biraz kaba bir ayrım olacak ama zihin açması için şöyle anlatayım, yaşadığımız memlekette Kürt ya da Alevi değilseniz, mağdur edilen azınlıklardan değilseniz, orta sınıftan değilseniz, okur yazar değilseniz solcu olabilmeniz pek mümkün-kolay değil. Aramanız, bulmanız, karşılaşmanız gerekiyor. Kaldı ki, sürekli iktidar olan sağcıları eleştirmek solculuk sanılabiliyor, yanlışlığı ya da salaklığı teşhir etmekle solculuk kolayca karıştırılabiliyor. Yabancılar ve azınlıklarla ilgili bir meselede, evrenselci tepkiler verilmesi gerektiğinde ise kimin kim, neyin ne olduğu anlaşılıyor.

Unutmayalım, sağcılığın, ırkçılığın ve yabancı düşmanlığının dehşetli bir biçimde yükseldiği, popülist liderlerin seçim kazandığı, bağıranların, “kesin ve net” konuşanların (konuşurken mutlaka birini suçlayanların) popülerleştiği kaotik bir dünyada yaşıyoruz.

Beşinci gün

Ankara’da protestoların beşinci gününde Kuğulu’dan başlayan, Tunalı, Libya Caddesi ve Koleje varan, oradan Kızılay’a yönelen yürüyüşteydim. Şehirde (resmi cenazeleri de sayarsak) o güne kadar gördüğüm en büyük kalabalıklardan biriydi, yaşamış olduk.

Birlikte yürüdüğüm protestocuların tamamı oğlumdan biliyorum 2003 ile 2007 arası doğumlulardı, koordine olamamalarından ve pek slogan bilmediklerinden hayatlarında ilk kez böyle bir eyleme katıldıkları anlaşılıyordu. Çok çok azının yüzü açıktı, geleceklerine dair anlaşılabilir ürkeklikleri enikonu fark ediliyordu… Birbirlerini uyarıyor, maskelerini sürekli yokluyorlardı. Hatta bir ara layloy yürürken zattır zuttur koşuverdik, meğer kenarda polis kamerası varmış, o sebeple koşmuşuz filan

Görebildiğim kadarıyla bu genç kalabalık çeşitli biçimlerde adlandırılıyor, yoksul ve lümpen oldukları, orta alt sınıftan geldikleri, anaakım değerlere yaptıkları atıflarla “sağcı” oldukları söyleniyor diyelim. Benzer yorumları ben de yaptım, yapmadım değil, “Karanfil’in Kekoları” da dedim anlatırken, “06 Ankara” da…Derin İç Anadolu, meydanda avaz avaz ve “gerçeküstü” dolanıyordu işte “yaprağım”

Malum, ergenlik, yalpalayan ve sivilceli olan acayip bir şeydir, kendinizi değersiz, gadre uğramış gibi hissedersiniz, herkes (ki herkes gamsız ve hissizdir) size bakıyor-sizi seyrediyor gibidir, spotlar üstünüzdedir, otursanız oturmanız, yürüseniz yürümeniz batar millete… Sıkıntı büyüktür, sığamazsınız, “amk anlamıyorlardır”, “amk linçleneceğim”, şu bu içinizde bir titrek konuşur…Bir eşik vardır, onu aşsanız sanki her şey bambaşka olacaktır…Ne ki, nasıl aşacağınızı da bilemezsiniz...

O gece o yürüyüşe cadde üzerindeki apartmanlardan ve çevreden yoğun ve sahici bir ilgi gösterildi, alkışlayanlar, tencere çalanlar, müzik açanlar, trafikte bekleyen arabaların kornaları filan… Aventüriye bir neşe ve hak verilen bir öfke desteği diyelim … “Ben bu dünyaya yanlış geldim” diyen o çocuklar, bu kadarını beklemiyorlardı, onaylandıklarını hissettiler. Gece bir başka ışıldadı, oksijen arttı, yürüyüşleri ve sesleri değişti…

Ertesi gün, bana öyle geliyor, daha kararlı ve olgun uyandılar, şimdi bilmiyorlar, ileride anlayacaklar, “hangi resmime baksam ben değilim” diyecekleri bi şeyler kıpırdadı içlerinde. Dışarda yağmur yağadursun…

Yoğun kavrulmuş

Radyo'da bir reklam duydum, işte "Ankara'nın yerli ve milli markası" diyordu, "lann!" diyerek tuttum kendimi, gerçekten başım döndü, kim-kime-neyin pozunu yapıyordu, yerli ve milli olmanın şehirle ilgisi neydi, cidden çıldırtıcı bir ahmaklık bu...  Üstelik, bu kostaklanma kimseye ahmaklık gibi gelmiyor, çünkü, bu marka kime oy verdiğini söylüyor aslında..."Ürünlerimizde domuz yağı kullanılmamaktadır" gibi bir açıklama hatta...

Çeyrek asır oldu, hep anlatırım, ben asistanken, Gazi'de ülkücüler sırf saçlarına jöle sürdükleri için yaşıtları olan erkekleri pataklıyor, "ibne misin?", "Türk değil misin?" filan coşkusuyla kantin dayağı atıyorlardı. Çok değil, üç dört yıl sonra bir baktık, hepsi jöle sürmeye başladı, böyle bir dert kalmadı, dayak yiyenler yedikleriyle kaldılar.

Kahveciler yaygınlaşırken, aynı sağcılar diyelim, ısrarla çay içiyor ve oralara müşteri olanları "gayri-milli" olmakla suçluyordu. Biliyorsunuz, çay içme kampanyaları oldu ve yalnızca rakıya biraya karşı yapılmadı... Kahve dükkanları emperyalizmle özdeşleştiriliyordu falan... "Latte" içme kuyruğunu görünce aklıma jöle süren Ülkücüler geldi. 

Laf uzamasın, o yıllarda İslamcıların yumuşak içimli ve mutlaka yoğun kavrulmuş ( isteğe bağlı olarak kremamsı ve aromalı tatlandırılan) "yerli ve milli" esprileri berhava oldu be Mıstık abi...  

Ot

 

Ufak ufak

Bloga geri döndüğümü, ufak ufak da olsa bir şeyler yazacağımı-paylaşacağımı duyurayım... Hayat, bir süredir benim için her bakımdan karışıktı, ekonomik kriz, piyasa daralması, türlü muğlaklıklar, çalışamama ve sağlığım falan filan...Üstüne ülke de karıştı bir kere daha... 

Ne ki, bir parça toparladım diyelim, senaryo yazıyorum, okuyorum ve seyrediyorum, kendimi de biliyorum, yazarak iyileşenlerdenim... 

E burası,  medium olarak bloglar popülerliğini yitirse de yirmi yıldır uğraşıyorum, bir tür günlüğüm... Devam edeyim, geri döneyim dedim, gittiği yere kadar artık...