Salı, Nisan 30, 2019
Pazartesi, Nisan 29, 2019
Pıt Pıt Sözlüğü (16)
Uyarı: Küfürlü konuşma kız... Ayıp, ne o ööle dostuyla
muamelede anlaşamamış fena evde çalışan kötü kadınlar gibi...Car car... (Atilla
Atalay, Menekşe İstasyonu).
Özet: Hasta olmasa doktor, kul olmasa tanrı, kötü olmasa
iyi, küfür olmasa iman olur muydu?.. Ölüm olmasa yaşamak? Nefret olmasa sevmek
olur muydu? (Sezgin Kaymaz, Geber Anne!).
Soru: Geçmişin büyüsü nereden geliyor? Uçup gitti diye
mi? Artık elinde değil diye mi? (Barış Bıçakçı, Herkes Herkesle Dostmuş Gibi...).
Manzara: Haliç, aşağılarda, sisli bir bahar sabahının
altında, erimiş gümüşlerin ırmağına benziyordu. Çok daha yakınlarda, ama gene
aşağılarda, birbirine paralel iki ana sokakta – ve bütün İstanbul, bütün Türkiye…
bütün dünya sokaklarında– insanlar, şuuruna varsalar da, varamasalar da,
mutlulukları veya geçimleri, yâni sefil güvenlikleri peşinde koşuşup duruyorlardı
(Tarık Buğra, Firavun İmanı).
Göl Saatleri: Ahmet Haşim’in çok bilinen şiirinin adı.
Haber: “Mardin’de, Emir hamamının damında otlamakta olan
bir eşek camlı kubbenin çökmesi üzerine hamama düştü. Yıkanan kadınlar
çığlıklarla kaçışmışlardır.” (Orhan Hançerlioğlu, “Ekilmemiş Topraklar”).
Pazar, Nisan 28, 2019
Cumartesi, Nisan 27, 2019
Cuma, Nisan 26, 2019
Perşembe, Nisan 25, 2019
Anadolu Ağızlarından (24)
Cırlayık: Ağustos Böceği
Diyir diyir: Bir yüzeyin pütürlü, püzürlü olması
Günindi: Batı
Kefil kefil soluma: Derin derin nefes alıp veren
Sen ne diyon?: Bildiğin gibi değil anlamında kullanılır.
Tava gelmek: Yeme isteği duymak anlamında…
Gün çaldı: Gün ortası, öğlen.
Cüvap: Yanıt.
Başın bacadan mı çıktı?: Evlenmek için acele edenlere
söylenir.
Çarşamba, Nisan 24, 2019
Pıt Pıt Sözlüğü (15)
Küfür: Bütün çocuklar gibi, kötülüğünü, anlamını bilmeden
küfür etmeyi öğrendim (Oğuz Atay, Tutunamayanlar).
İkiyüzlüler: “Vatan vatan!..” diye bağırarak bir
imzasıyla bizi ölüme sürenlerin aynı günün gecesinde Fitnat’ın çevresinde
şampanya kadehleri ve kadın dudakları arasında nasıl kendinden geçmiş saatler
yaşadıklarına, kanepeler ve halılar üzerinde nasıl bir fuhuş ve zevk içkisiyle
sarhoş olup sızdıklarına tanık olacağız (Salâhaddin Enis, Zaniyeler).
Öğüt: Birine, bir çocuğa “Ne
akıllısın!” demek korkunç bir şey. İnsanı ömrü billah sersem etmenin en etkin
yolu… Böylece rahat ve sıradan şeyler yapabilme şansı tümüyle elinden alınmış
olur. (Şule Gürbüz, Kambur).
Sıla: “Londra’dayken İstanbul’u hiç de iyi düşünmezdim!”
Pencereden dışarı, Boğaz’a bakıyordu. “Evet, İstanbul’u sevgiyle düşünmezdim, ama şimdi
görüyorum ki, burada dostluklar var, bazı insanlar, yakınlar, tanıdık bir koku,
gövdemi saran ılık bir hava var!” (Orhan Pamuk, Cevdet Bey ve Oğulları).
Tanzir: Bir şiirin beğeniyle modellenmesi, nazire.
Salı, Nisan 23, 2019
Pazartesi, Nisan 22, 2019
Sistemde sıkıntı var
Ve Sinem, yakın dönemin popüler çizgi romanlarından
biri. Mizah dergiciliği küçüldüğü ve kadrolar daraldığı için yeni üretimler
eskisi kadar çıkmıyor. Cihan Kılıç, Uykusuz dergisinde
daracık bir alanda başladığı çizgi romanının ilk albümünü iki yıl önce
yayımlamıştı. Yeni albüm yine dergide çıkmış işlerin derlemesi olmuş.
Cihan Kılıç, 1987 doğumlu; ilk albümü Ama Arkadaşlar İyidir, 2012’de çıkmıştı. Aşağı yukarı on yıldır dergilerde çalışıyor. Tarzı ve mizah anlayışı, bir ucu Tuncay Akgün’e bir diğeri Umut Sarıkaya’ya benzetilebilecek bir ayrıntıcılığa dayalı. Onlara kıyasla görsel dile, kareler arası akışkanlığa daha fazla önem veriyor. Çizgileri, frankofon havasında, mekanları fotoğraf ayrıntısında gerçekçi. En çok ilgi gören çalışmasına adını veren Sinem, orta üst sınıf diyebileceğimiz bir aileden gelen, Edinim (!) isimli bir vakıf üniversitesinde okuyan, biraz masum, biraz fettan, güzel bir zamane kızı. Hikaye, merkezinde Sinem’in olduğu ekseriyeti ona arzu duyan erkeklerden oluşan bir karakter kadrosuna sahip. Ve Sinem’in Amerikan sitkomlarından aşina olduğumuz yumuşak bir kötücüllüğü, espri yapmıyorum diyen bir espritüelliği var. Tiplemeler komik ve karikatürizeler, fonda gerçekçi İstanbul ayrıntıları resmediliyor. Aktüel siyasetle sınırlı bir ilgisi olmakla birlikte bu ilgi, orta sınıf mesafesi ve konuşkanlığını göstermesi bakımından ilginç.
Hikayenin ana ekseni, Sinem’in ablası Ebru’nun
nişanlısı olan Engin’in Sinem’e duyduğu saplantılı cinsel arzu üzerine kurulu.
Engin, tutkusunu hem nişanlısından gizlemek hem de görmüş geçirmiş, güvenilir
bir abi, sır tutan bir akraba rolünü oynamak zorunda. Üstelik Sinem’in Kral
dediği sevgilisi Alper’le çaktırmadan rekabet etmek hiç kolay değil. Bazen
Sinem olmasa Ebru’yla devam edemeyeceğini hissediyor Engin, sonra o konfordan
vazgeçemiyor, sonra yine kafası karışıyor, Sinem’in etrafında dolaşmaya, bir
ümidi kovalamaya devam ediyor vs. Engin’in gerginliği pek çok bölümün temelini
oluşturuyor. Burada bir parantez açalım. Mizah dergilerinde ve bant
karikatürlerimizde, enişte-baldız esprisine dayanan hayli hikaye anlatılmıştır.
Suavi Süalp’in elma yanaklı enişteleri, Altan Erbulak’ın kıvırcık saçlı bıcırık
baldızları, Bedri Koraman’ın Milliyet’in
pazar sayfalarında uzun uzun anlattığı ilişki ve kaçamak dersleri bir çırpıda
sayılabilir. Kılıç’ın farklılığı, aynı meseleyi daha yavaş ve derinleştirerek
anlatması. Engin, kadın görünce dili dışarıya çıkan, gözleri büyüyen, renk
değiştiren, eli ayağı birbirine dolanan karikatürlerin aptal erkeklerine
benzemiyor diyemem ama fırsat kollayan psikolojisi, dolambaçlı ciddiyeti onu
geçmişteki örneklerden ayırıyor. Harareti var eden unsur, onun başarıya ulaşma
ihtimali değil, o ihtimalin etrafında dolaşması. Kılıç, kamerasını taraflara
çevirdiği için meseleyi sadece Engin’in gözünden de izlemiyoruz. Herkese daha
içerden, daha yakından bakılıyor. Sinem, ablasıyla didişirken, başka kızları
kıskanırken, ödevlerini çalışkan birilerine yaptırırken, babasıyla kavga
ederken, Alper’i aldatırken, toplu taşıma araçlarından ve sokaklardaki
insanlardan iğrenirken, baldız karikatürünün dışına çıkıyor. Kılıç, karakter
katmayı, hikayeyi öne değil yana doğru genişletmeyi sevdiğinden enişte-baldız
ekseninin dışına çıkmak istiyor. Bir bölümde Engin’in kardeşi Utku’nun hayatı,
bir diğerinde Alper’in babasının hatıraları veya Sinem’i üniversitedeki
hocasının cool’luğunu anlatabiliyor.
Çizgi romanlarımızda çok değil on yıl önce
sadece kahramanın eylemlerinde odaklanan anlatım biçimi, epey bir zamandır
farklılaşmış durumda. Bu da hikayeden çok karakterlerin, olaydan çok karakter
özelliklerinin ve akıldan-güçten çok duygusal çatışmaların konuşulduğu başka
bir anlatım evresine geçtiğimizi gösteriyor. Kılıç’ın çoğulcu anlatımı da bu
sayede soap opera tahkiyesinden çıkarak, şimdiki zaman karakterlerinin
panoramasına dönüşüyor. Kılıç karakterlerinin temel özelliği, kendilerini
sakınmaları, asıl niyetlerini gizlemeleri, komik bir pozculukla büyüklenmeleri.
Bir meseleye sinirleniyor gibi görünüyorlar ama o konuda öyle adamakıllı
ısrarcı değiller, ısrarcı görünmek onlara bir hava katacaksa onun pozunu
yapıyor ve o nedenle ısrarcılığı sahipleniyorlar. Hemen herkes birbirine akıl
veriyor, tecrübe hikayeleri anlatıyor. Eylemler ve konuşmalar, görünür
olma tutkusunu önceliyor, dinleyen değil dinleten olmak istiyorlar, hepsi
beğenilmek ve hayran yaratmak için yaşıyor gibiler. Küçük yalanlar, iddialar,
jestler, ezberler hep bunun için dolaşımdalar. Duygular ve akıl yürütmeler,
sahicilikle veya kullanılabilir olmasıyla değil medya romantizmiyle
yapılandırılıyor. Çevrelerine sahte bir farkındalıkla bakıyor, asıl olarak
nasıl göründüklerini umursuyorlar. Aşırı rekabetçi bir toplumun içindeler, kaygı
ve depresyon onları bütünüyle etkiliyor; gözyaşı döküyor, anksiyete yaşıyor,
gevezeleşiyor, savruluyorlar.
Köşeye sıkışmalarının nedeni, arzunun sürekli kışkırtıldığı bir hayatı yaşıyor olmaları. Yetinemiyor, kabullenemiyorlar. Biliyorlar ki o kadar da ilgi çekici değiller; eksikler, önemsizler, çalışmak, rekabet etmek zorundalar. Vasatlıkları konuşmalarından, cahilce kestirimlerinden, özentiliklerinden anlaşılabiliyor. Bir hayalet gibi gezinen mutsuzluk, belki de en çok buralarda kendini gösteriyor. Kendini yetersiz hissetmek, sürekli artan rakipler, harcayacak kadar para kazanamamak ve güvensizlik, mıh gibi akıllarda duruyor. Baba otoritesi karşısında özgüvenli Alper bile titrekleşebiliyor; alt sınıflarla, yoksullarla, travesti ve tinercilerle karşılaşıldığında korku ve tedirginliğe kapılıyor, bir an evvel kaçmak, evlere ve birbirlerine sığınmak istiyorlar. Sığınakta sesler farklı yankılanıyor elbette, öfke patlamaları ve delikanlılık gösterileri, dönüp dolaşıp cinsel ilişkiye ve cinsel yeterliliğe indirgenen erkeklik halleri yaşanıyor. Kadınların bildiği, kullandığı, evirip çevirdiği hallenmeler bunlar. Alper, sırf Sinem rahatsız oldu diye göğüs kıllarını bir gösteriyle alev alev yakıyor. Utku, arkadaşı Özcan’a Sinem’i kastederek “kardeşin böyle manitalarla takılıyo…” diye yalan dolan böbürlenebiliyor. Sinem, eniştesinin tuhaf fotoğraflarını çekip ona karşı koz olarak kullanabiliyor.
Ve Sinem, ilginç ve başarılı bir çizgi roman, yarın da hatırlanacak. Orta sınıflara, metropole, şimdiki zamana bu kadar yakından bakan yerli bir çalışma konuşulmayı hak ediyor.
Sabit Fikir, Ocak 2017
Pazar, Nisan 21, 2019
Cumartesi, Nisan 20, 2019
Gerekli Taramalar
Cuma, Nisan 19, 2019
Pıt Pıt Sözlüğü (14)
Hürriyet Gösteri: İlk kez 1980’de çıkan, yayımı devam
eden itibarlı edebiyat ve sanat dergilerinden.
Günbegün: Seni bir çarşamba günü/ Terk edeceğim/ Sonra
başımı alıp/ Perşembeye doğru gideceğim. (Ümit Yaşar Oğuzcan, Aşkımızın Son
Çarşambası).
İsim Babası: İkinci Yeni ismini ilk kullanan yazar
Muzaffer Erdost.
Kepenkler: bir Pazar günü kimsesizliğinde/ açarsınız
içinizdeki / kahvelerin kepenklerini (Murathan Mungan, Eski 45’likler)
Neşide: Eski dilde şiir.
Dudakdeğmez:
İçinde sessiz harfler bulunmayan sözcüklerle yazılan söz sanatı.
Masada akşam musikisi: Kandilli'de, eski bahçelerde, /
Akşam kapanınca perde perde, / Bir hatıra zevki var kederde. / Artık ne gelen, ne beklenen var; / Tenhâ
yolun ortasında rüzgâr / Teşrin yapraklarıyle oynar (Yahya Kemal Beyatlı).
Seber: Cemal Süreya’nın soyadı.
Perşembe, Nisan 18, 2019
Çarşamba, Nisan 17, 2019
Anadolu Ağızlarından (23)
Şırlak: Parlak.
Derip deşirmek: Toparlamak, düzenlemek.
Bok kırığı sele götü: İşe yaramaz.
Hoter: Fötr şapka.
Küldöken: Evin hanımı.
Öküz çatlatan: Nazarının dokunduğuna inanılan kimselere
denir.
Senin hava: Senin gibi anlamında kullanılır.
Sırsalamak: Sallamak, sarsmak.
Şekerim şey: Kendisini çok iyi nitelikli biriymiş gibi sanan
kimse için söylenir.
Salı, Nisan 16, 2019
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)