Kökü dışarıda!

1946 yılında Cemit Sait Barlas, bir meclis konuşmasında -mealen yazıyorum- ülkede demokrasi olduğunu, öyle ki, Markopaşa gibi "kökü dışarıda" solcu gazetelerin bile yayımlanabildiğini söylüyor. 

Bilmeyenler olabilir, Markopaşa, Sabahattin Ali ve Aziz Nesin'in birlikte çıkardıkları bir mizah gazetesi... Çıkar çıkmaz yüksek satış rakamlarına ulaşan, popülerliği nedeniyle endişe yaratan bir muhalif yayın... 

Barlas da bu sebeple diline doluyor zaten... Bu konuşma, Markopaşa'ya yönelik resmi baskıların miladı oluyor. O tarihten sonra sıklıkla toplatılıyor, kapatılıyor, hakkında davalar açılıyor, üreticileri hapsediliyor...

"Kökü dışarıda" nitelemesinin siyaset literatüründe yaygınlaşması böyle başlıyor, memleket solcuları "yerli ve milli" olmamakla suçlanırken, bu suçlamalara cevap yetiştirmek zorunda kalıyorlar. Hatırlayanlar olabilir,  Melih Cevdet'in "Düzenli Dünya" şiiriyle bu manzarayı parodileştirir : "(...) Yahut akasyanın biri / Başını toprağa daldırdığı gibi / Bir gezintiye çıksa / Merhaba kestane, merhaba çam / Selâmün aleyküm, aleyküm selâm / Kimsin nesin nerelisin derken / Laf açılır mı bizim akasyanın kökünden / Bir uğultudur başlar rüzgârda  / Kökü dışarda, kökü dışarda..."  Melih Cevdet, solculara ve farklı olana yönelik korkuyu, anti entelektüelizmi muzipçe diline doluyor aslında. 

Yukarıda kapağı şu sebeple paylaştım, kimi kaynaklarda şiirin ilk kez Rahatı Kaçan Ağaç (1946) kitabında yer aldığı iddia ediliyor. Doğru değil, söz konusu kitap, Barlas'ın konuşmasından önce yayımlanıyor. Düzenli Dünya şiiri ise 1952 tarihli Telgrafhane kitabında çıkıyor. 

Yeri gelmişken, Rahatı Kaçan Ağaç'ın kapağı Abidin Dino imzalı, içerde de bir çizimi var ama iç resimlerin çoğunu Bedri Rahmi çizmiş... O tarihlerde çıkan şiir kitaplarında büyük ressamlarımızın ilüstrasyoncu olarak katkıları cidden ilginç ve göz alıcı...