Refah ve tüten bacalar

Altmışlı yıllardan bir reklam, İhap Hulusi, o dönemin ve cumhuriyetin önemli bankalarından birinin reklamını hazırlamış. Slogan: "Refahın gelişmesi tüten bacaların artmasına bağlıdır.". 

İlk bakışta "demode" duruyor, otuz yıl öncesinin düsturlarını hatırlatıyor dedim. Sonra hatırladım ki, bu zaten bilerek yapılan bir şey, 27 Mayıs sonrasına "İkinci Cumhuriyet" denirdi ve Atatürk döneminin yeniden inşa ve ihyası fikri popüler kültürü etkiliyordu. Fabrikalar çoğalırsa toplum zenginleşir ve "ilerlerdi", "modernleşir, zenginleşirdik.

Tüten fabrika bacaları, bugün bizi rahatsız ediyor ve imge olarak, doğanın katliyle ilgili pek çok olumsuz şeyi çağrıştırıyor. Refahı gelişmeyi filan değil bizatihi "ölümü" imliyor. Çok değil elli yılda değişen bir algı... O tarihte sorgulanmaması mı bir hata mıydı? Veya kimseyi rahatsız etmemesi bize niye tuhaf geliyor? Her dönemin doğruları var, doğru ya da yanlış ararken, dönemin zihniyetini bilmek gerekiyor, kaçırmamak, atlamamak...