Çizgi Roman Satışları

Kapital, Aralık 1986.

Serüven, Çizgi Roman Araştırmaları Dergisi İçerik Dökümü

Sayı 1, İlkbahar 2004

Levent Cantek – Başlarken

Başak Önsal – Çizgi Romanı Anlamak

Şenol Bezci – Çizgi Roman ve Toplumsal Duyarlılık

Mehmet Mengü – Dr. Jekyll ve Mr. Hyde

Tanyel Ali Mutlu – Kızıl Tehlike!: Bir Korku Masalı

Levent Cantek – Faruk Geç: “Misyonumu Tamamladığıma Eminim”

Levent Cantek – Faruk Geç’in Gerçek Hayat Hikayeleri Dizisinin Başlangıcı: Boğaziçi Rüzgarları

Orhan Berent – İki Kahraman ve Düşündürdükleri

Altuğ Işığan – Ken Parker Uzun Tüfek Serüveni Senaryo Çözümlemesi

Kosta Ceran – Çizgi Romanların Erotik Boyutu

Graziano Origa – Milo Manara: “Çizgi Roman Ayakta Kalmasını Bilir” – Çev. Orhun Yakın

Reşit İmrahor – Çıt

Necdet Şen – Gırgır, Bir “Okul” muydu?

Gökhan Demirkol – Küçük Adamların Tanrısı

Funda Şenol – Cihangir’in Vicdanı Erdo Erdoğan Dağlar’ın Cihangir Günlüğü

Batuhan Cantürk – Yarım Yüzyıllık Bir Fenomen: Bob Morane!

Ömer Çalışkan – Tercüman Çocuk: Bir Çizgi Roman Dergisi

Değinmeler: # Nurşen Güllüoğlu – Çizgi Romanların Çocukları# Mehmet Ekin Gayretli – Türkler Mangaya Dalış Yaptılar... # Christopher Brayshaw – Bir Mike Mignola Röportajı – Çev. Can Yalçınkaya

Kitap Eleştiri: # L.C. – Otisabi, Başımdan Geçti Bunlar, Epsilon Yayıncılık, 2004 # F.Ş. – Kemal Gökhan Gürses, 40’ından Sonra, İş Bankası Yayınları, 2004

Polemik: #Zeynep Akkuş – Kime Ne Yalan Borcum Var ki?

Sayı 2, Yaz 2004

Levent Cantek – Pilavdan Dönenin Kaşığı Kırılsın

Umberto Eco – Süpermen Miti 1 – Çev. Ahmet Gürata

Şenol Bezci – Maus Vakası

Spiegelman Maus’u Anlatıyor – Çev. Ş.B.

Engin Deniz & Can Yalçınkaya – David Mack ve Çizgi Roman Görselliğinin Evrimi

Kemal Karataylı – Edebiyat Çizgi Romana Ne Katar?

F.Ş. – Türk Edebiyatında Çizgi Roman Değinmelerine Birkaç Örnek

L.C. – Taşralı Bir Osmanlı Kızının Harikulade Serüvenleri

O.B. – Tersyüz

Haluk Kalafat – Dampyr: Kötülüğün Tohumundan Doğan Umut

Can Yalçınkaya – Beat Kuşağı, Alacakaranlık Kuşağına Düşerse: Kara Işık

Esin Bayraktar – Seyahate Çıkma! Ölürsün...

Tanyel Ali Mutlu – Cumhuriyet Gazetesi Sunar: Memo, Kutsal Kale

Funda Şenol – Piyale Madra’nın Ütopyasında Gezinti Piknik Üzerine Düşler, Düşünceler...

Levent Cantek – Şahap Amca Kara Pençe’ye Karşı Kırklı yıllarda yaşanmış dehşetengiz heyecan ve muamma hikayesi

Erdal Dağtaş – Anlatılan Senin Hikayendir! Kemal Gökhan Gürses’in Zonta-Entel Savaşları...

Kaan Ertem – LeMan, Hayat, Mizah ve saire...

Bülent Tellan – Joker

Orhan Berent – Yorulmayan Bir Kötü Adam: Profesör Hellingen

Aykut & Erkut Erdem – Manga’nın Globalleşme Sürecinde Katsuhiro Otomo’nun Akira’sı

Kosta Ceran – EC Comics ve Sansür

Jean-Pierre Mercier – Frankofon Çizgi Romanın Yeni Yüzleri – Çev. Linda Stark

L.C. – Fransız Öpücüğü

Gökhan Demirkol – Ayaküstü Röportajlar

Linda Stark – Mercier: “Sonsuza Kadar Denenmiş Reçeteler Üzerinden Çizgi Roman Yapmaya Devam Edemeyiz”

L.S. – Bunun Faili Kim?

Isabelle Delauney-Kaplan – Cennetin Yedi Adı

Değinmeler: # Başak Önsal – İmaj <-> Metin # 100. Sayı # Fehmi Ardalı – Blake ve Mortimer # Sandman: Düş Ülkesi # Berardi’nin Yazdığı Teks # Wolverine/Kardeşlik # Aziz Tuna C. – Sıhhatli Muhalif Takvimi

Sayı 3, Sonbahar 2004

Levent Cantek – Ağır Giden Sağlam Gider, Sağlam Giden Uzağa Gider...

Levent Cantek – Türkiye’de Polisiye Çizgi Romanlar

Orhan R. Yüreğir – Ölüm Edebiyatı

Altuğ Işığan – Nick Raider, Geronimo Davası

Oğuz Eren – Polisiye Okuru Gözüyle Nick Raider ve Julia

Esin Bayraktar – Detektif Parker

Tanyel Ali Mutlu – İyi Giyinen Kötü Adam: Torpedo

Levent Gönenç – Kendini Çizen Çizerler ve Otobiyografik Çizgi Romanlar

Umberto Eco – Süpermen Miti 2 – Çev. Ahmet Gürata

Mehmet Avni Arıduru – Jean Michel Charlier Resimlerin Ardındaki Düş Kurgucusu

Levent Cantek – Galip Tekin Sözlüğü

Kutsi Akıllı – Galip Tekin, Türk Çizgi Romanındaki Fantastik Sürgün

Gökhan Demirkol – Karanlık Sularda Tekinsiz Çizgiler

Aykut & Erkut Erdem – V For Vendetta

Barry Kavanagh – Alan Moore V for Vendetta’yı Anlatıyor

Simge Göksoy – ‘Tenten’ ve ‘Caza’ İki Çizgi Roman Örneği Üzerinden Bir Söylem Analizi Denemesi

Batuhan Göktürk – Tenten Analiste Giderken Neyi Gizledi!

Simge Kırcan – Julia, Freud ve Diğerleri

Sabri Esat Siyavuşgil – Psikolog Gözüyle Zararlı Neşriyat

Kaya Özkaracalar – Türkiye’de Yayımlanan Disney Çizgi Romanlarının Tarihçesi

Değinmeler: # Başak Önsal – Bir Yazı Üzerine # Ümit Kireççi – Comicslerde “Protesto Etme Hakkı”na Dair Mesajlar # Linda Stark – Filmi Nedeniyle Garfield Hakkında Birkaç Not # Aziz Tuna – Milliyet Sanat’ın Çizgi Roman Dosyasında Çizerler Ne Dedi? # Acar Kadı – “Auteur Mes’elesi”ne Katkı # Serdar Kökçeoğlu – Çizgili Perde # Aziz Tuna C. – Sıhhatli Muhalif Takvimi

Sayı 4, Kış 2004

Levent Cantek – Dumanı Tüten Bir Sayı Daha

Levent Cantek – Türkiye’de Bilimkurgu Çizgi Romanları: Kahramanlar ve Büyücüler

Aykut & Erkut Erdem – Masamune Shirow’un Kabuktaki Hayaleti: Japonya’dan Siberpunk Bir Manga

Masamune Shirow’la Röportaj – Çev. Esin Candaş & Onur Alparslan “Alpin”

Tanyel Ali Mutlu – Yoldaş Süpermen

Nelson Bridwell – 1930’lardan 1980’lere Süpermen

Orhan Berent – Kahramanlık Hikâyelerindeki Kadınlarla İlgili Bir Deneme

Batuhan Cantürk – Yanılsamaların Ortasında Bir Alacakaranlık Kuşağı: Magico Vento

Aydan Çelik – Hadimli: “O zamanlar telif hakkı diye bir şey yoktu.”

Hey Moebius Gelsene Türkiye’ye! – Çev. Linda Stark

Blueberry Pelikülde – Jean Giraud ile Söyleşi – Çev. Mehmet A. Arıduru

Jean Giraud – Yaşamöyküsü – Çev. Mehmet A. Arıduru

Gökhan Demirkol – Kurt Puslu Havayı Sever

Münir Alati – “Tübitak” ... Ya da Tübi-takma...

Memo Tembelçizer – Literatüre Katkı

Simge Göksoy – Çizgi Kare, Çizgi Bant, Çizgi Roman Çerçevesinde Yazı-İmaj İlişkisi

Fehmi Adalı – Gerhard Förster: “Giderek çoğalan aktif bir okuyucu var.”

Erol Üyepazarcı – İki Naif Polisiye çizgi Roman Örneği: Zıpzıp Hasan ve Resimli Mayk Hammer

Menderes Cemgil – Büyük Ateş Diye Bir Dergi...

Kosta Ceran – Vampirella’nın Yaşamı

Şenol Bezci – Çizgi Roman ve Akademi

Kaya Özkaracalar – 1940’tan Bol Çizgi Romanlı Bir Çocuk Dergisi: Çocuk Dünyası

Forum: Türkiye’de Çizgi Romanın En Önemli Sorunu Nedir?  

Değinmeler: # Serdar Kökçeoğlu – Çizgili Perde # Aziz Tuna C. – Sıhhatli Muhalif Takvimi

Sayı 5, İlkbahar 2005

Levent Cantek – Bahçe Dua Değil, Çapa İster.

Levent Cantek – Yerli Çizgi Romanda Kadın: Cadılar ve Cariyeler ile İlgili Bir Deneme

Burcu Yılmaz – Piyale Madra’nın Ademler ve Havvalar’ı

Ş. Bezci & K. Fırat – Ramize Erer: “Beni başka türlü değerlendirin.”

Şenol Bezci – Ramize’nin Kadın Suretleri

Esin Özbek – Tak Kanatları

Batuhan Cantürk – Julia, Sinemasal Çizgi Roman Üzerine Düşünceler

Simge Kırcan – İsyankâr, Öfkeli Bir Kız: Pat O’Shane

Esin Özbek – Red Sonja: Şunu da Bilin ki Prensim...

Firuz Kutal – Kuzey Işıkları 1

Emre Kuzuoğlu – Honour Among Punks

Richard Marschall – Hal Foster, Alçakgönüllü Bir Öncü – Çev. Esin Belit Sağ

Süleyman Sipahi (n.d. Gambit) – Sin City: Güç ve Kadınlara Dair

Aykut & Erkut Erdem – Dylan Horrocks’in Hicksville’i: Çizgi Roman Severler İçin Bir Ütopya

Fatih Okta & Haşim Öz – Ferri: “Zagor’un Amcası Sayılırım.”

Orhan Berent – Bilimkurgu Dosyasına Katkı

Bülent Tellan – Kukuriiikuuuuu!

Mederes Cemgil – Suat Gönülay’ın İlk Dönem Hikâyelerinden

Can Yalçınkaya – Alfred E. Neuman: Anlatılmamış Bir Hikâye

Kemal Reha Kavas –Bir Ağustos Gününde Angoulême’den İzlenimler

Esin Bayraktar – Şato’da Şenlik Var: Tenten, Kastafiore’nin Mücevherleri

Hüseyin Çakmak – Kıbrıs’taki Çizgi Roman Serüveni Hakkında

Matthew Paul McAllister – Kültürel Eleştiri ve Çizgi Roman Endüstrisinde Kurumsal Kısıtlamalar – Çev. Kadir Yiğit Us

Forum: Türkiye’de Çizgi Romanın En Önemli Sorunu Nedir?

Değinmeler: # Serdar Kökçeoğlu – Çizgili Perde # Aziz Tuna C. – Sıhhatli Muhalif Takvimi

Sayı 6, Yaz 2005

Levent Cantek – Değişir mi Şu Çizgi Roman?

Aykut & Erkut Erdem – Olağanüstü Beyefendiler Cemiyeti

Steampunk – Buhar Güçlü Postmodern Masallar

Alan Moore’la Çizgi Roman ve Cemiyet Hakkında – Çev. Aykut & Erkut Erdem

Emre Kuzuoğlu – Öfke, Güç ve Özgürlük

Eylem Altıntaş – Gto: Japon Toplumsal Değerlerine Naif Bir Başkaldırı Üzerine Küçük Notlar

Robert Crumb The Guardian ‘da – Çev. Şenol Bezci

Murad Gümen – Babam Sururi

Mahmut Ozan – Türkiye’nin En İyi Siyasi Karikatürcüsüyle İlgili Bir Anekdot

Selma Emiroğlu-Aykan – Uzaktan Sevinçle İzliyorum

Orhan Berent – Yarar’lı Çıplak!

Burcu Yılmaz – Faruk Geç, Gerçek Hayat Hikâyeleri: Şöhretin Bedeli

Gökhan Demirkol – Gündüz İnsan Gece Hırt

Bülent Tellan – Zeplin

Levent Gönenç – Çizgi Romanda Dijital Olanaklar

Fatih Okta – Sergio Bonelli: “Mister No Benim Oğlum Gibidir.”

Batuhan Cantürk – Unutulmuş Bir Zaman, Yitik Bir Mekân ve İnsan-Kahraman

Tanyel Ali Mutlu – Yeniçeri Vesilesiyle, Çizgi Romanda Türk İmgesi

Funda Şenol & Levent Cantek – Çizgi Romanda Kenar Mahalle

Murat Altun – Fotokopi 90’lar: Türk Fanzinlerini Okumak

L.C. – Türkiye’de Çizgi Roman Fanzinleriyle İlgili Kısa Bir Değinme

Hakan Tacal – Çapa Çizgi-Roman Grubu

Evrenin Kalbinde, Jodorowsky Konuşuyor. – Çev. Orhun Yakın

Serdar Kökçeoğlu – Hayalar Hayalcidir...

Aydan Çelik – Osman Necmi Karaca: “Herge’ye: ‘Sizin Kitaplarınız Bizde izinsiz Yayımlanıyor’ dedim.”

Mehmet Avni Arıduru – Lisede Çizgi Roman Şenliği

Tanyel Ali Mutlu – Yaman Haftalık “Çocuk” Dergisi

Küçük Serüven Sözlüğü

Forum: Türkiye’de Çizgi Romanın En Önemli Sorun Nedir?

Değinmeler: # Serdar Kökçeoğlu – Çizgili Perde # Aziz Tuna C. – Sıhhatli Muhalif Takvimi

Yeni Serüven, Sayı 1 (7), Kış 2006

Levent Cantek – Yeni Bir Serüven

Can Yalçınkaya – Gölgelere ve Tuhaf, Uzak Zamanlara Dair

Batuhan Cantürk – Kronik Depresif, İronik bir Anti Kahraman

Orhan Berent – Yan Kahraman Sorunsalı Üzerine Bir Deneme

Aykut & Erkut Erdem – 5 Kusursuz 1 Sayıdır

Oğuz Eren – Mon Ami Megre

Tanyel Ali Mutlu – İstasyon Caddesi 120 Numara

Firuz Kutal – Kuzey Işıkları 2

Esin Bayraktar – Seni Bir Yerlerden Gözümüz Isırıyor Bican Efendi...

Hülya Eraslan – Resimli Tefrika: Acar’ın Sergüzeştleri ve Abbas Yolcu

Gökhan Demirkol – Arabistanlı Lawrence

Bülent Tellan – Ayşegül Savaşta

B.T. – Kemal Gökhan Gürses: “Arzum Güncel Bir Hikayeyi Günü Gününe Çizebilmek...”

A.T.C. – Gürcan Gürsel: “Türkiye’de Çizgi Roman Okuru Yok Diyenlere Katılmıyorum.”

Richard Marschall – Milton Caniff, Ezber Bozan Çini Mürekkebi... – Çev. Melih Katıkol

Aykut & Erkut Erdem – Bilim Kurgu Dosyasına Katkı II

Yaz. Serdar Kökçeoğlu & Çiz. Yıldıray Çınar & Hakan Tacal – Avcı ve Avcı

Ali Servet Ege – “Batman Begins” vesilesiyle Türkçede “Yarasa Adam”

Der. Şenol Bezci – Çağdaş Rus Çizgi Romanı IJOCA’da

Eylem Altıntaş – Dünyayı Değiştir...

Küçük Serüven Sözlüğü 2

Değinmeler: # M.C. – Önemli Çizgi Roman Kitapları # Fehmi Ardalı – Çizgi Roman Hakkında Almanca Başvuru Kitapları # William Vance: “İyi Bir Çizgi Roman, Aksiyonla Dolu Bir Çizgi Romandır” – Çev. Erdem Türköz # Oğuz Eren – Dampyre 12  Üzerine # Özgür Kurtuluş – “Tam Macera” Bir Çizgi Roman Projesidir

Yeni Serüven, Sayı 2 (8), Yaz 2006

Levent Cantek – Vicdan Aklın Nabzıdır...

Heidi Mac Donald – Alan Moore: “Çizgi Roman Endüstrisinden Hiçbir Zaman Hoşlanmadım.” – Çev. Orhun Yakın

Barış Aksoy & Can T. Yalçınkaya & Murat Altun – V For Vendatta’yı Konuşmak

Orhan Berent – Kovboy Çizgi Romanlarında Fantastik Eğilimler 1

Neler Çektik Biz Şu Teksas-Tommiks’ten...

Tanyel Ali Mutlu – Zoraki Casus: Max Friedman

Can T. Yalçınkaya – Murad Gümen ile Röportaj

Linda Stark – Enki Bilal’in Başına Gelenler

Münir Alati – İçinde Kilitli Kaldığımız Küçük Bir Sandık ve İçindekiler: Sandık İçi

“Her Şey İçin Fazla Endişeleniyorum”

Burcu Yılmaz – Çoban Çantası: Bir Resmin Öyküsü

Derya Sayın – “O Sonbahar Güzel Sanatları Kazanmasaydım...”

Gökhan Demirkol – Viski-Şapka-Tabanca (“Kanun Benim” Topunuzu Silerim!)

Esin Bayraktar – Yazısız Hikaye

Eddie Campbell’in Grafik Roman Manifestosu – Çev. Aykut & Erkut Erdem

Roger Sabin – Çizgi Roman Nedir? – Çev. Şenol Bezci

Jack Davis: “Başkalarının mükemmel işlerini gördüğümde hayranlıkla bakarım” – Çev. Orhun Yakın

Bill Randall – Kamui Efsanesi, Aksiyonun Ötesinde... – Çev. Nur Şenyüz

Simge Kırcan – Çizgi Romanlarda Madde Bağımlılığı

Özgür Kurtuluş – Çizgi Roman Yazmak Ne Menem Bir İştir?

Yaz. Serdar Kökçeoğlu & Çiz. Murat Gürdal Akkoç – Çatı

Küçük Serüven Sözlüğü 3

Değinmeler: # Emre Kuzuoğlu – Hanımlar ve Beyler, Şu Elimde Görmüş Olduğunuz Çizgi Roman... # L.C. – Eflatun Nuri Yanlış Hatırlıyor Diyelim... # Batuhan Cantürk – Bonelli’nin 2006 Planları # L.C. – Lale Bahçelerinden Fransız Sokaklarına

Serdar Kökçeoğlu – Çizgili Perde

Yeni Serüven, Sayı 3 (9), Sonbahar 2006

Levent Cantek – Her Şey Olacağına Varır (mı?)

Fatih Okta – Aslan Şükür: “Zagor’a Biraz İltimas Geçerdim Galiba...”

Batuhan Cantürk – Arkeoloji, Metafizik, Gizem Avcılığı, Teoloji vs: Martin Mystére

Der. Seher Uysal – Teks Altın Seride Sansür

Orhan Berent – Kovboy Çizgi Romanlardaki Fantastik Eğilimler 2

Sidney Gusman ve Universo HQ Ekibi – Milazzo: “Çizgi Romanlara Hâlâ Önyargı ile Bakılıyor” – Çev. Seher Uysal

Ricardo de Souza – Berardi: “Ken, Benim Bir Parçam, Bir Çeşit Alterego” – Çev. Seher Uysal

Emrah Özen & Levent Cantek – Başkomser Nevzat’ın Suç Öyküleri

Tanyel Ali Mutlu – Çok Kolay Oldu: Mike Hammer

Philip Wylie – Mickey Spillane’in Suçu – Çev. Ayten E. Orat

Erol Üyepazarcı – James Bond Çizgili Romanlar

Kutsi Akıllı: “Kendi Tarihine Küstürülmüş Bir Toplumuz”

Alan Moore’dan Edebi Pornografi – Çev. Barış Aksoy

Matt Brady – Alan Moore’la Lost Girls Hakkında – Çev. Orhun Yakın

Brad Balfour – Richard Corben: “Ben Bir Seks Manyağıyım (!)” – Çev. Alper Aslan

Şenol Bezci – John Lent: “Amerikan Çizgi Roman Gençleri Koleksiyoncu ve Spekülatörlere Dönüştürdü”  

Çağrı: “Çizmek İstiyorum, Ne olursa Olsun Çizmeyi Seviyorum”

Linda Stark – Çizgi Roman-Kadın İlişkisi

Özgür Kurtuluş – Mekanı: Tank, Yoldaşı: Oyuncak Gay Koala, Sevgilisi: Kanguru

Şenol Bezci – Karikatür Nedir?

Küçük Serüven Sözlüğü 4

Değinmeler: # L.C. – Çizgi Roman, Çizgi-Roman, Çizgiroman... # Daniel Clowes, Tenten ve saire – Çev. Barış Aksoy # Emre Kuzuoğlu – Ronin # L.C. – Kitaplar Arasında: Unutulan Yıldız ve Tozanoğlu # Serdar Kökçeoğlu – Çizgili Perde

Yeni Serüven, Sayı 4 (10), Kış 2007

10. Sayı

Vittorio Giardino: “Sesi Olmayanlara Ses Vermeye Çalışıyorum” – Der. & Çev. Seher Uysal

Jamie A. Hughes – “Gözcüleri Kim Gözler” – Çev. Barış Aksoy

Grangé: “Adamov’la Çalışmak Çizgi Roman Aşkımı Uyandırdı” – Der. & Çev. Nur Şenyüz

Fatih Okta – Yücel Köksal: “Ne Yaparsın, İş Beklemez”

Avni Dergisinde Yayınlanan Çizgi Romanların Listesi

Gökhan Demirkol – “Siz Türkler Ölmez Misiniz?”

L.C. – Çizgilerle Nazım Hikmet

Ardından: Semih Balcıoğlu Karikatürü

M. Cem Gilkatlı – Hakkım Sana Haram Olsun

Fatih Okta – Ragıp Derin: “Ortaokulda Tanışmadığım Çizer Kalmamıştı”

Orhan Berent – Kovboy Çizgi Romanlarındaki Fantastik Eğilimler 3

Manfredi: “İş Macera Hikayelerine Geldiğinde” – Çev. Seher Uysal

Manfredi Yanıtlıyor: “I can’t get no satisfaction” – Der. & Çev. Batuhan Cantürk

Manfredi: “Önemsiz Görülen Türler Arasında Gezinmeyi Severim” – Der. & Çev. Seher Uysal

Burattini: Çocukluk Kahramanıma Senaryo Yazdığım İçin Çok Mutluyum” – Çev. & Der. Seher Uysal

Deniz Türker-Özçetin – Dedektifin Kabusu ya da “Sıradan” Dehşetler: Dylan Dog

Aykut & Erkut Erdem – From Hell

Creepy ve Eerie – Çev. Orhun Yakın

Can T. Yalçınkaya – Yeraltından Sesler, Amerikan Underground Korku Çizgi Romanları

Hisardaki Vampir

Lamia Karaali – Çizerek Özlediğim Hayatı Anlatıyorum

Richard Marschall – Chester Gould, Güzel Hikaye Anlatan Adam – Der. & Çev. Seher Uysal

Levent Cantek – Yeşilçam’ın Çizgi Roman Filmleri

Küçük Serüven Sözlüğü

Değinmeler:  # Ambrosini, Napoleone ve Pollok – Çev. & Der. Seher Uysal # Derib: “Çizgi Roman hayatımıza olumlu bir katkı getirmeli” – Çev. & Der. Nur Şenyüz # Serdar Kökçeoğlu – Çizgili Perde

Biz Hayatı...

Tempo, 8-14 ağustos 2002.

Kavgaya hazır ol, yumrukla!

Bilmeyenler olabilir; Chuck Palahniuk’un yazdığı, David Fincher’ın sinemaya uyarladığı, yakın dönemin ve yeraltı edebiyatının en önemli romanlarından biri olan Dövüş Kulübü’nün devamı, 2015-16 yıllarında grafik roman biçiminde on bir sayı olarak yayımlanmıştı (Türkçede Ayrıntı Yayınları tarafından eşzamanlı neşredilen fasiküller, yakınlarda “toplu set” formatında bir araya getirilerek tekrar dağıtıma girdi). Palahniuk, devam kararını açıkladığında romanın ve filmin tutkunlarını heyecanlandırmış, nasıl bir hikaye anlatılacağı fanlar arasında uzun uzadıya tartışılmıştı. Sonra grafik roman yayımlandı ve tartışmalar tekrar hararetlendi. Kendi adıma, fanların memnun kalacağını sanmıyordum. Öyle de oldu. Fan olmak, hayal kırıklığı ile tarif edilemez heyecan arasında salınan psikedelik bir ruh halidir, protesto ile tapınma arasında gidip gelir. Mest olanlara da rastlarsınız, kahrından ölenlere de… Palahniuk ne yazsa tartışılacağını biliyor olmalı ki, grafik romanın son bölümünde hikayeye protestocu okurlarını katıyordu. Evinin önünde toplanan okurları yazardan yeni bir son yazmasını istiyorlardı.

Palahniuk, konuşmaktan ve konuşulmaktan hoşlanan yazarlardan; bağırmayı, şaşırtmayı ve meydan okumayı seviyor. Muhalif bir huzursuzluk taşıması, yerleşik değerlere saldırması, kapitalizmin dayatmalarına öfkelenmesini yazarlığı kadar kişiliğinin de bir parçası olarak gösteriyor bize. Punk edebiyatı, hacker edebiyatı, anarşizm, tüketim karşıtlığı, kaos teorisi gibi birbirleriyle hısım akraba olan siyasi bir muğlaklıktan beslenerek konuşuyor ve yazıyor. Sıfırlamak, diyor mesela; bildiklerinizi unutun, bize yanlış şeyler öğretiyorlar! Hızlanalım, bizi yavaşlatıyorlar, yavaşlarsak düşünemiyoruz. “Acı çekmekten korkalım istiyorlar” diyor, ısrar ediyor. Haplarla dayanıyoruz, haplara dayanıyoruz. Yumruğu patlatın, klişeleri devirin. Kendiniz olun, size giydirilenleri çıkartın. Çıplak elle girişin. Bırakın televizyonun yalanlarını, arabaları, evleri, kıyafetleri ve modayı. Kusursuz olamazsın, tamamlanamazsın. Tamamlanmaya çalışma. Sahip oldukların, sana sahip olacak yoksa. Bırak onları. Yumrukla!

Şunu sorabiliriz bu durumda; devam hikayesi, romanın kapitalizm eleştirisine ters düşmüyor muydu? Medya mantığıyla düşünürsek ters filan düşmüyordu. Hollywood sayesinde global bir markaya dönüşen, popüler kültüre muhalefet etmesine rağmen şaşmaz biçimde onun parçası olan kült bir anlatı Dövüş Kulübü. Bu türden büyük popüler anlatılar, konuşulmaya ihtiyaç duyarlar; bir devam hikayesi bu bakımdan işlevseldir, biraz hatırlatma, biraz nostalji içeren turistik bir seyahate dönüşürler. Öyle ya da böyle, yazarına da fanlarına da iyi gelir bu seyahat.  Öte yandan aynı seyahat, kendini tüketmeye yönelik narsistik bir hamledir de. Üreticiler, iyi hikayeyle, farklı bir ışıltıyla bu tükenmişlikten kurtulabileceklerine inanırlar. En azından bu iddiayı taşırlar. Dövüş Kulübü, bu cendereden kurtulabilmiş mi peki? 

Benim ilk izlenimim, grafik romanın filme ve romana göre daha aydınlık olması. İtiraf ediyorum, hikayeden daha karanlık bir atmosfer bekliyordum; hikaye başka bir yerde başladı, banliyö evlerinin hijyenik genişliği, Palahniuk’un sakalet dolu kirli mekanlarını hiçbir biçimde andırmıyordu. Hikaye, anlatıcımızın Marla Singer ile evlendiğini, dokuz yaşında bir çocukları olduğunu anlatarak başlıyor; evli, çocuklu ve sıkıntılı hallerini resmediyordu. Tyler, aralarında dolaşıyor, rüya mı gerçek mi bilemediğimiz, “asla uyuyamazsın asla uyanamazsın” fikriyle gelişen sahneler okuyorduk. Hikayenin çizeri olarak seçilen Cameron Stewart, ana akım Amerikan çizgi romanın tipik bir temsilcisi değil. İyi bir illüstratör. Hikaye için ismini ilk duyduğumda Sin Titulo dijital çizgi romanı nedeniyle iyi bir seçim olacağını düşünmüştüm. Avrupalı bir tarzı var Stewart’ın; sayfa tasarımı ve devamlılığı farklı kuruyor, karelerde ferah boşluklar seçiyor, fotoğraf ayrıntısında çizmekle birlikte karakterlerini bir parça komikleştiriyor. Alex Toth havasında bir çinisi var, bilgisayardan faydalanarak çalışıyor. Kare planlarında yakınlaşmayı seviyor. Bu noktada, çizgiyle ilgili bir ayrımı vurgulamam gerek. Sinema ya da televizyonda başarı kazanmış anlatılardan yapılan uyarlamalarda benzeri bir realistik çizgi ve tasarım kullanılıyor. Anlaşılan o ki editörler, sinemasal –ve televisüel– gerçekçiliğin okuru etkilediğine inanarak o aura’yı yakalamaya çalışıyorlar. İlginç olan Amerikan süper kahraman çizgi romanlarında gördüğümüz patlayan, taşan, yan yana iki sayfaya yayılan sayfa tasarımlarından bile isteye uzak durmaları. Dövüş Kulübü 2 için romandan çok filmi akıllarında tutmuşlar demek daha doğru.

E çalışmanın bütünü nasıl olmuş, Palahniuk grafik romanı kotarabilmiş mi, derseniz, kurguyu bilen, tempoyu seven, hızlı bir yazardı, bu bakımdan bence sıkıntı çekmemiş ama genel hikaye için rüyaların ve gerçeklik algısının birbirine karıştığı büyük bir video klibi andırıyordu demek zorundayım. Bu kaotik ruh hali Dövüş Kulübü’ne hiç yakışmıyor, diyemem ama kastettiğim, hikayeyi önemsizleştiren bir aşırılık ve savrulma olması. Hakeza, çiftin bir çocuklarının olması ve çocuğun kaçırılması, hikayeyi yaşlandıran, ilk bölüme esir eden bir handikaptı zaten. Anlıyorduk ki çiftimiz düzene teslim olmuş ve genç kalamamıştı (!). Palahniuk, hikayeden çok Dövüş Kulübü’nü yazan ve o karakterleri yaratan yazar olarak kendisini öne çıkartmayı tercih etmiş, karakterine kendini öldürterek “başrolü” istemiş. Derdim yazarı eleştirmek değil, Dövüş Kulübü gibi genç ve isyankar bir metnin devamı yazılıyorsa, mesele enikonu ticaridir ve kaçınılmaz olarak müzeye gelenlere(!) yönelik bir turist kataloğu olma işlevi görür. Derdim, Palahniuk gibi zeki bir yazarın tüm bunların farkında olarak, kendince bir çözüm bularak yazması. Derdim popüler bir yazarın tercihini ve ne yapmaya çalıştığını anlamak.

Son sözü, grafik romanla bağlayayım. Dövüş Kulübü’nün devamı neden roman ya da film değil de grafik roman olarak yapıldı gibi bir soru akla gelebilir. Bence bu tercih, grafik romanın ne olduğunu, nerede durduğunu, nasıl bir güce sahip olduğunu gösteriyor. Plahniuk, grafik romanı bir araç ve akım olarak, sinemaya göre daha az ticari bulmuş, edebiyata ve sanata daha yakın ve muhalif saymış. Doğru düşünmüş. 

Sabit Fikir, Eylül 2017

Şehrin Aynası: Osmanlı Mizah Basını

Kara dumanlı şehrin hikâyesi

Vogue, Nisan 2003

Çekme! Ben Poz Veririm

Çizgi roman ve Öteki sanatlar

Üstün Alsaç, Adam Sanat, Nisan 1986.

Anadolu Ağızlarından (17)

Harren gürren: Gürültü Patırtı.
Tıkıtıkına: Tastamam, eşit, tam, uygun.
Pırrık: Ateş tutuşturmak için kullanılan kuru ot, çalı çırpı.
Otyağmuru: Güneşli havada yağan iri taneli yağmur.
Haz açacağı: İştah açacak biber, sarımsak, baharat vb. yiyecekler.
Öğsüz gazuk: Sert toprağa çakılacak kazığın kolayca girmesi için, toprakta delik açmaya yarayan kısa ve sağlam kazık.
Paça: Düğünün ertesi günü yapılan eğlenti.
Abu: Abla.

Gaiman Masalları

Neil Gaiman, global dünyanın çoksatar yazarlarından biri. Epik dile olan hâkimiyeti, hikâye evreni kurabilme ustalığı, aktüelle mesafesi ve ölçülü muhalifliğiyle uzun yıllar popülerliğini koruyacak, öyle anlaşılıyor. Genç kalabilen veya genç okura hikâyeler anlatabilen bir yazar. Fantastik edebiyatın içinde kalarak korku türünün popüler referanslarını kullanıyor. Ölüm, ölümden sonraki hayat, din mitolojisi, insan dışı varlıklar ilgisini çekiyor. Gaiman, pek çok ünlü korku edebiyatçısı gibi insanlardan çok yaratıklara yakın durmayı seviyor. İyilik ve kötülük meselesine odaklandığı için insan tekinin kibir, hırs, haset ve acımasızlığını kıyasıya eleştiriyor.

Malumunuz, yaratıkların -istenmeyenlerin ve azınlıkların- dışlanması, sürek avına dönüşmeleri, hayata karşı muhalif duruşu nedeniyle edebiyatı cezbeder. Yaratıklara yönelik tedhiş ve baskı, yaratıkların mağduriyeti, sonsuz yalnızlıkları ve bunu dillendirme biçimleri tek tek edebiyatın meselesidir. Bütün korku anlatılarını edebiyata ve sanata yakınlaştıran da, bana kalırsa, en çok bu eğilimdir. Yoksa, gündüzün geceye, cennetin cehenneme galebe çalmasının veya iblisin er ya da geç mağlup edilmesinin aksiyon hazzı dışında adamakıllı bir anlamı yoktur. Hepsi, bilindik ve tek kelimeyle çocuksudur ve ancak o kadar işlevi olabilir. İblisin tecrit ve sürgündeki tek başınalığının, asırlar süren acımışlığının betimlenmesi veya bir yaratığın insanlara olan öfkesinin anlatılmasıysa merak uyandırıcıdır. Bunu yapmak demek, şimdiki zamanı, ahlâkı, adaleti ve genel geçer değerleri eleştirmek demektir. Kötülerle savaşan kahramanın işini zorlaştıran, onun karşısına zekâ ve vicdanı çıkaran iddialı bir savunmadır. İblis ölse de, mağlup olur bu yolda galip diyelim. Kahramanı ve okuru etkileyen, huzursuz eden, aksiyon mantığının üzerine çıkaran başka bir merhaledir bu. Son çeyrek yüzyılda canavarları edebi olarak derinleştiren, psikolojilerini, yaralı ruhlarını belirginleştiren bir anlatım eğilimi gelişti. Vampirin ısırığından çok, vampirin tekdüze hayatından duyduğu bedbinlik, ürkütücü Frankenstein’dan çok onun dünya karşısında hissettikleri ilgi çeker oldu. Benzer bir yönseme geçmişte yok değildi ama bu derece koyulaşabilmiş değildi. Bir vampiri, etnik ya da cinsel azınlıktan biri gibi düşünmek, ergen mutsuzluğuyla harmanlamak, canavarın değişimini bir büyüme hikâyesi olarak görmek, daha ziyade yakın döneme özgü bir yoğunlaşma oldu.

Gaiman, tam da böyle bir dönemin yükselen yazarlarından; tavrı, tahkiyesi ve finalleri yenilikçi olan isimlerden. Nasıl yazıyor? Dili masalsı ve şiirsel... Tutkulu okurları onu tarif ederken en çok büyülü bir dili olduğunu söylüyorlar. Şekspiryen bir auradan söz ediyorlar. Bazen sert ve gerçek gözükmek için argoya başvuruyor ama neredeyse hiç kullanmıyor denebilir. Clive Barker gibi kan ve iğrençlik dolu sahnelerle hatırlanmıyor. Stephen King kadar Amerikalı, Alan Moore kadar siyasetle meşbu değil. Onun hikâyeleri başka bir düzlemde geçiyor: bir ara evrende, bugüne ve yaşanan hayata paralel bir başka yerde. Hayat, onun evreninde süreklik gösteriyor, ölüm bir son değil, başka bir evrenin başlangıcı oluyor. Ölüler, ruhlar, hayaletler, cadılar, cinler, gulyabaniler, arafta kalanlar, insanlarla birlikte yaşıyorlar. Karakterleri, hele ki korkuyla bahsedilen bir canavarsa, insanlara güvenmemesi gerektiğini, kendini sakınarak yaşamak zorunda olduğunu biliyor, önce intikam ve nefret hissiyle sertleşiyor, sonra bunun hayatın bir doğal sonucu olduğunu kabullenerek yaşamasını öğreniyor vs. Karakterleri epeyce teatral konuşuyorlar, imalar, metaforlar kullanıyor, göndermelerde bulunuyorlar. Görünenin ardındaki anlamı fısıldayan gösterişli düsturlar zikrediyorlar. Büyük sırları; o sırları bilen ve merak edenleri oluyor. Hikâye evreninde bizi gezdirerek yaşadığımız hayatın ve gündeliğin alternatiflerini gösteriyor. Bu dünyaya benzeyen, daha kesin çizgili bir başka “yer”, bir başka ülke orası. Katmanları, muamması, hiyerarşisi olan bir başka oluşum.

Gaiman’ın en ünlü çalışması hiç kuşku yok ki Sandman. Yakın dönemin en şatafatlı serilerinden biri olan, 1989-96 yılların arasında 75 sayı yayımlanmış, itibar görmüş, çok satmış, halen konuşulabilen bir çizgi romandan söz ediyoruz. Sandman, yukarıda değinilen, başka yerlerden birinde geçiyordu. Dünyaya, başka bir evrene, cehenneme, arafa, uzak bir gezegene benzeyen bir yerde, bazen dünyada, bazen geçmişte olup bitiyordu hikâyeleri. Tek tek duygulara indirgenmiş karakterleri, büyük günahlardan beslenen çatışmaları, yalancıları, yorgunları, narsistik hezeyanları olan insanları ve insansı varlıklarıyla Sandman hem süper kahraman evrenini hem de edebi yavaşlığıyla antik tiyatroları andırıyordu. Yayımlandığı dönem için ayrıksı bir niteliğe sahipti, hikâyeden çok diyalogları dikkat çekiyordu. Bu durum, çizgi roman için yenilikti, çünkü türün temel özelliği muktedir kahramanın bitimsiz eylemleriydi.

Gaiman, süper kahramanların epik ve kibirli dilini gündeliğe yaklaştırıp sertleştirmiyor, gerçekçi olmak gibi özel bir çaba içine girmiyor, aksine masal ve rüyalara özgü bir akışkanlıkla daha şairane bir dil istifliyordu. Garip bir yumuşaklığa sahipti, acılarını ve öfkelerini konuşarak, sözcüklere yüklenerek gösteren kahramanları seviyordu. Kırılgan, yetmişli yılların rock yıldızlarını hatırlatan, mağlup olduğunun farkında olan birileri konuşuyor gibiydi. Gaiman, kederliydi ama bu keder, yanı başımızda, sokakta, medyada, günümüzde değil masallarda, rüyalarda, uyuduğumuzda ortaya çıkan yaldızlı bir kederdi. Hiçbir biçimde yerel değildi, seçkinci bir romantizme ve nostaljiye sahipti. Hikâyelere çok uygun çizgicilerle çalışılması, Sandman’in kum gibi oradan oraya sürüklenen muğlaklığını başarıyla güçlendiriyordu. Renk seçimleri, kaligrafisi, balonların farklılığı, sayfa tasarımları iyi hesaplanmıştı. Sandman atmosferi, mekân olarak, karakter iklimi olarak hiç resmedilmemişti denemez ama Gaiman onu bir eski edebiyat tutkunu gibi kafiyeli ve mecazlı bir dille bezeyerek taklit edilemez kıldı. Sandman’i sevmek ya da sevmemek bu dille ilintiliydi.

Sandman, Türkçede yeniden yayınlanıyor. Benzersiz bir çizgi roman, çarpıcı diyaloglar, kimileri gerçekten olağanüstü olan fantastik hikâyelerle tanışmak isterseniz, Sandman’ı okumalısınız. Üstelik geçen yüzyılın en çok konuşulan edebi eserlerinden birini, bir grafik roman klasiğini keşfetmiş olacaksınız. Keşfetmek iyidir, maceralıdır.

Sabit Fikir, Kasım 2016

İskelet ve Muerte