Mutsuzluk enerjisi (1)

Bir arkadaşım, Necati Cumalı’nın güncelerinde rastlamış bir bölüme; Cahit Sıtkı’nın söylediği bir cümleyi paylaşmış benimle:

“Yetenek barınamadığı yerden alır koparır götürür sahibini. Çevremizde gördüklerin, başka bir iş yapabilecek yetenekleri olmadığı için bulundukları yerden kopamıyorlar.”

Okurken aklına ben gelmişim- akademiden editörlüğe, oradan senaristliğe geçtiğim için. Benzetmiş, yakıştırmış. Elbette bir iltifat. Teşekkür ettim ama içimde bir yer, bu söze takılı kaldı. Çünkü yetenek ya da sanatçılık, bizde kolay kabul gören şeyler değil.

Biraz nebi, biraz evliya muamelesiyle bakıldığından mıdır nedir, “sanatçı mıymış o yaa, o mu yetenekliymiş, ya bırak Allah aşkına!” türünden hörele höreleler eksik olmaz. Bunca yıldır kime sanatçı deniyor, doğrusu tam anlamış değilim. İnsanlar çağdaşlarından hoşlanmadıkları için galiba “sanatçı” sıfatını genellikle ölüler için kullanıyorlar.

El hak, ortalamanın üzerinde bir saygı görüyorum ama şu da gerçek: Akademideyken üretici olamayacağım düşünülürdü- memuriyet, hiyerarşi, kabızlık, bik bik.

Yayınevindeyken, yazamadığım için editörlük yaptığım söylenirdi.

Şimdi senaristim; genel kabule göre “zanaatkâr”, hatta ucuz işler yapan ama buna rağmen haksız yere çok para kazananlardanım.

Üzüldüğümü sanmayın. Ne yaparsanız yapın, bu tür adlandırmalar sizin dışınızda gelişiyor. Ben vardığım yerden memnunum. İşimi seviyorum, galiba o yüzden de tınmıyorum.

Yetenek sahiden muamma. Nasıl ölçülür? Akademik kriterlerle mi, piyasa ölçüleriyle mi? Editörler, jüri üyeleri, yayıncılar mı karar verir? Amerikalılar, bir işte en az beş bin saat geçirip ondan düzenli gelir elde edenleri “yetenekli” sayıyorlarmış. E o da bir kriter. Ama bana kalırsa, yetenekle tutku sık sık karıştırılır. Tutku motive eder, ama çok çalışmadan kimse rekabet edemez.

Cahit Sıtkı, “kopmaktan” söz etmiş; yetenek insanı alır götürür, kalanlar ise gidemedikleri için orada kalır, demiş. Tam böyle mi söylemiş, yoksa Necati Cumalı o cümleyi biraz edebileştirmiş mi, bilemiyoruz. Ne ki o sözde bir narsistik gölge var: “gidemeyenler” ve “cesareti olan ben.”

Yani yetenek, burada bir tür kahramanlık madalyası gibi parlatılmış.

Ben o cümleyi başka yerinden okudum. Üniversiteden istifa ettikten sonra Barış (Bıçakçı) beni ziyarete gelmişti. Öyle sıkı fıkı değildik, ama merak etmişti: Herkes garanti bir işe kapağı atmaya çalışırken, ben neden ayrılmıştım?

“Mutsuzdum,” dedim. “Çok mutsuzdum. Başka bir şeye, olmak istemediğim birine dönüşüyordum.”

Ve o anda anladım: Cahit Sıtkı’yı bir yerden koparan şey yeteneği değil, mutsuzluğuydu. Belki de “kopuş”u mümkün kılan, yeteneğin değil, yeteneği boğan o derin huzursuzluktu. Sıtkı sıyrılmak deriz ya - işte o, güçlü bir mutsuzluk enerjisidir. O da koparır, o da sürükler.

Yetenek değil, insanın kendine ihanet etmeme arzusu.