Poz veren yalnızlık

Yıllar önce Uygarlık Tarihi dersinde insanlığın ilk dönemlerini anlatırken bir öğrenci tatlı bir soru sormuştu: “İlkel insanlarda yalnızlık var mıydı hocam?” Sınıfı güldürmüştü; ardından bir başkası “o zamanlar yalnızlık ne demekti” diyerek el artırmıştı. Doğrusu o soruları o ana kadar hiç düşünmemiştim.

Yalnız kalmak, muhtemelen ilk insanlar için dehşet verici bir korkuydu. Öyle olmasa Antik dünyada sürgün cezası icat edilmezdi. İnsan topluluksuz yaşayamazdı; sürgün ölüm değildi ama ölüme çok yakın bir cezaydı. Birini yalnızlaştırmak, onu toplumun dışına atmak demekti.

Uygarlık, yalnızlığı her çağda yeniden tanımladı. Ortaçağ’da dinsel öğretilerle yalnızlık, mistik bir deneyime dönüştü. Hücrede, çölde, dağ başındaki manastırda yalnız kalarak Allah'a ulaşılacağına inanılıyordu. Yalnızlık, uhrevi bir dünya ile temas kurmak anlamına geliyordu. Yalnızlık, insanı iyileştiren ve diğerlerinden ayıran bir tür dindarlık makamı üretiyordu.

Modern çağda ise yalnızlık kalabalıkların ortasında yaşandı. İnsan yığınları içinde görünmezleşmek, başkalarının gözleri arasında kaybolmak demek oldu. Galiba diyorum,  her çağ zamana özgü biçimde kendi yalnızlığını üretti, “icat etti.”

Özdemir Asaf’ın o meşhur dizesini hatırlayın: “Yalnızlık paylaşılmaz, paylaşılırsa yalnızlık olmaz.”

Hani yaşadığımız dijital sosyal medya çağında yalnızlık, estetize edilip pazarlanan bir ürüne dönüştü ya... Yalnız gezginler, yalnız kahve içenler, yalnız başına takılanlarla doldu ya etraf… Yalnızlık artık sahnelenen bir imaj, bir kimlik unsuru gibi hayatımızın bir parçası ya…

Özdemir Asaf’ın yazdıklarını şimdi daha iyi anladım. Meğerse, modern çağda yalnızlık pozu yapan şairleri diline dolamış. Meğerse adam, yalnızlık pozundan ve pozörlükten rahatsızmış…

Sosyal medyada paylaşılan fotoğraf, yalnız olmanın değil, yalnız görünmenin belgesidir. Yalnızlık artık bir performans türüdür, kameraya oynanan bir eksiklik illüzyonudur. Bir aksesuar, giyilebilir bir kimliktir: “Ben bağımsızım, ben minimalim, ben yalnız başıma da varım.” Bravo canım kardeşim. Çok etkilendik.

Yalnızlığın hakikati diye bir şey varsa bence çirkin, karanlık ve estetik dışıdır. Fotoğrafı çekilmez, paylaşılmaz. Çünkü gerçek yalnızlık, seyirlik olamaz. Yalnızlığın fotoğrafı olmaz, olursa yalnızlık olmaz diye bitiriyorum. Haksız mıyım Mıstık abi?