Bir balkon sahnesi

Fotoğraf, geçen asırdan, otuzlu yıllardan gibi duruyor. Üst-orta sınıfa ait bir evin balkonunda ya da terasında çekilmiş. Zemindeki kilim, arkadaki dökme demir korkuluklar ve açık kapı detayı, yazlık bir evi ya da köşk benzeri bir yapıyı düşündürüyor. Işık yumuşak; muhtemelen öğleden sonra, doğal ışıkta çekilmiş.

Üç kadının ortasında (büyük ihtimalle dayı ya da enişte olan) bir erkek oturuyor. Dönemin modasına uygun şekilde dar paçalı pantolon, açık renk gömlek, kravat veya fular takmış. Gözlükleri o yılların güneş gözlüğü modasını (belki pince-nez benzeri bir modeli) yansıtıyor. Kadınların üçü de kısa kollu, diz altı uzunlukta açık renk elbiseler giymiş. Saçlar kısa, dalgalı, “marcel wave” etkisi taşıyor; Cumhuriyet’in ilk kuşağındaki “modern” kadın imgesine denk düşüyor.

Kadın-erkek bir aradalığı gayet rahat; bu da 1930’ların şehirli, eğitimli orta sınıf çevrelerine özgü bir modernlik sahnesi. Kadınların beden dilleri içten, gülümseyen ifadeler doğal. Fotoğraf, erken Cumhuriyet’in kentli yaşam tarzını ve serbest zaman kültürünü (oyun, sohbet, açık havada oturmak) bir arada gösteriyor: “Biz de modern bir hayat sürüyoruz.”

Beyefendinin kartları tutuşu, el hareketi ve ifadesi bir falcıyı taklit eder gibi. Kadınların ona ve sahneye bakışı farklı: biri olaya katılmış, biri mesafeli, biri dışarıya, kameraya yönelmiş. Böylece fotoğraf hem içe (oyunun kendisine) hem dışa (fotoğrafın sahiciliğine) bir göndermede bulunuyor.

Fotoğrafın neşesi bana iyi geliyor. Küçük bir teatral sahne kurulmuş; belli ki bir mizah duygusu, bir gösteri isteği var. Ama mizah yalnızca adamın falcı pozunda değil, asıl, kameraya bakan kadının sessiz ironisinde saklı. O bakış, pozun kurmaca olduğunu ifşa ediyor, fotoğrafın kendi sahnesini açığa vuruyor. Kare bu yüzden hem komik hem bilinçli: hem oyun, hem kendini fark eden bir temsil.

Meraklısı, fotoğrafın arka yüzüne yazılmış mektuba da bakabilir. O kadarına girmeyeceğim; bana bu mütevazi mizah, kâfi geliyor.