Güleriz elbet

Gülmenin-kahkahanın bir intikam biçimi olabileceğini yazmıştım, gülme, hani “son iyi güler” misali eski metinlerde, sözlü kültürde geniş bir yer buluyor kendine. Kuran’dan bir iki örnek vereceğim.

İlk örnek, Hud suresinden... ki itiraf etmem gerekirse bu bölümü bir karikatür sahnesi gibi hayal ederim hep.  Gemi yaparak Büyük Tufan’a hazırlanan Nuh Peygamber, malumunuz, çevresindekiler tarafından alaya alınır, ‘napcan o koca gemiyi” mi diyorlardı acaba? Surede gülenler için şöyle deniyor: “Bizimle alay ediyorsunuz, biz de sizinle alay edeceğiz. Tıpkı sizin eğlendiğiniz gibi” (11/38). Zühruf suresinde (43/47) “Musa, onlara ayetlerimizi getirdiğinde onlar bu ayetlere gülüyorlardı” denmiş. Benzer bir ifade, Muttaffifin suresinde mevcut: “...suça batmış olanlar, iman sahiplerine gülerlerdi (83/29)...işte bugün, iman sahipleri küfre batmışlara gülüyor” (83/84).

Alıntılar gülmeyi öç alarak yapılan bir zafer kutlaması biçiminde tarif ediyor, “son gülen iyi güler” türü bir vurguyla anlatıyor. Birileri (dinsizler), gülerek, inananlara saldırdıkları için elbette, devran dönüp gün geldiğinde inananlar (kendilerine gülündüğü için üzülenler), gülerek, gülenlere/saldıranlara acı çektiriyorlar. Gülme, burada kesinlikle şiddeti içeriyor.

Buradan zihinsel bir sıçrama yapmanızı isteyeceğim, eski yargılama biçimlerini düşünün… Kadı’nın karşısına çıkan köylüleri hayal edin. Köylü, bir suç işlemiş, bir nedenden dolayı şikayet edilmiş, bir ceza görecek, görmemek için ne yapmalı… Af dilemeli, pişmanlık göstermeli, yalvarmalı ve mümkünse ağlamalı… Çiçero mu derdi, ağlamalısınız, ağlamazsanız yargıç size acımaz diyen… Hep söylerim, Nasrettin Hoca, kendisine eziyet eden Timur’a kızsa ne olur, kızmasa ne olur, onu affetse ne olur, affetmese ne olur… Ama Timur affetmezse Hoca ölür gider. Merhamet etmesi gereken Hoca değil Timur’dur… Acıma hakkı, soylulara, okumuşlara ve yöneticilere verilmiştir… tabi olanlar, onlar karşısında ancak kendilerini acındırırlar, ağlayarak yalvararak içinde bulundukları cendereden kurtulmaya çalışırlar.

Konu uzun da… diyeceğim şu, muzaffer (ve hakim) olan güleni ve gülünecek olanı belirler, neye acıyacağının veya neye acımayacağının kararı keyfi olarak kendisi verir. Kapitalizm her zaman kazanır gibi bir hayat kuralı bu!