Karaoğlan’ı diğer çizgi romanlardan ayıran özellikler
nelerdir?
Galiba en önemli özelliği uzun
yıllar çizilmiş olması. Ticari başarı kazanması, sinemaya uyarlanması, kısa
sayılabilecek bir süre bile olsa yurt dışında yayınlanması sanıyorum
Karaoğlan’ı diğer yerli çizgi romanlarımızdan ayırıyor. O çoklukta ve nitelikte Karaoğlan’la
kıyaslanabilecek bir başka çizgi romanımız Abdülcanbaz olabilir, hemen
sayılabilecek bir başkası yok.
Karaoğlan çizgi romanının 1960-70 yıllarının siyasi ve
kültürel ortamıyla ilişkisi nasıldır?
Her popüler anlatı, yayınlandığı
dönemle ilgilidir. Zamanı ve dönemin beklentilerini yakalayamazsa popüler
olamaz, yaşayamaz, kaybolur gider. Bu bakımdan bir ilişkisi var elbette.
1960-70 yıllarındaki Akşam gazetesinin yayın
politikasıyla Karaoğlan arasında bir paralellik görüyor musunuz?
Bir gazete ya da dergi, içeriğini
oluştururken bir tercihte bulunur. O tercihlerin toplamı gazeteyi var eden bir
politikadır. Bu politika sansürle, siyasetle ve doğal olarak ticaretle
ilgilidir. Akşam gazetesi, Karaoğlan’ı yayınladığına göre bir tercihte
bulunmuş. Şunu unutmayalım: Karaoğlan, gazetenin siparişiyle üretilmiş bir
çalışma. En baştan üretim kodları belirleniyor ve ortaya çıkan çalışma
inceleniyor, ancak o şekilde telifi ödeniyor. Paralellikten çok ardışıklık,
yayın politikasının parçası olmaktan söz etmemiz gerekiyor. Gazete yönetimi ne
istemiş olabilir? Geçmiş on yılın tecrübesine dayanarak, çizgi romanlar
okunuyor, tarihi kahramanlık hikâyeleri seviliyor, tarihi çizgi roman yaptıralım,
bir çeşitliliktir, yeniliktir, gazeteyi farklı gösterecek bir başkalıktır
demişlerdir. Muhtemelen bunu düşünmüş ve buna göre hareket etmişlerdir.
Milliyetçiliğin Türkiyedeki gelişimi göz önünde
bulundurulduğunda Karaoğlan eseriyle Suat Yalaz’ın bu gelişimdeki yeri hakkında
neler söyleyebilirsiniz?
Bir etkiden söz edemeyiz. Suat Yalaz bir
entelektüel değil. Yazıp çizdikleriyle bir siyasi ya da kültürel bir tartışma
yaratmış birisi değil. Karaoğlan, erotizmiyle öne çıkan aksiyona dayalı bir
serüven çizgi romanıdır. Gazete okuru hesap edilerek üretildiği için
yetişkinlere yöneliktir. Cinsellik, iddet ve siyaset bakımından çocukların
okuyabileceği bir anlatı değildir. Siyasetle ilişkisi esasen dolaylıdır, ilk
anda Türklük üzerinden milliyetçilik yaptığı söylenebilir ama vurgu bu her
zaman belirgin değildir. Orta-Asyacı bir milliyetçiliği vardır, radikal sağla
ilişkisi erotizmi nedeniyle mesafelidir. Dinin hiç bir zaman anlatıda ağırlıklı
bir yeri olmamıştır. Dizinin yaratıcısı Suat Yalaz, 1932 doğumlu. Onun eğitim
aldığı yıllarda resmi ideolojide Osmanlı, cumhuriyetle karşıtlık içinde
kurgulandığından olmalı, Osmanlı'yla neredeyse hiç ilgilenmemiştir.
Karaoğlan'da bilerek ve isteyerek Müslümanlık öncesi evreye yöneliyor... Başka
bir tarih anlatmak istemiş, tabii ki bu bir iddia. İşin esasına bakarsak Karaoğlan
tarih-dışı bir fantezidir. Tarih bir arka plandır.Tarih bir ahlâkî kategori
olarak ele alınır, geçmişin bugünden daha iyi ya da bugünün geçmişten daha kötü
olduğu gibi bir ahlâkî argüman vardır. İlk Türkler, hayalî bir evrende
yarı-mistik karakter özellikleriyle anlatılır, geçmişin iyi ve temiz olmasının
nedeni olarak gösterilirler. Bu çerçevede sizin sorunuza daha doğru cevap
verebilirim: Karaoğlan, 27 Mayıs sonrası seküler milliyetçilikten etkilenmiş
bir anlatıdır ama bu etkilenme ve bağlantılandırma arzusu sonradan kurulmuştur.
Başlangıcı salt serüven hikâyesidir, yabancı çizgi romanlardan ve romanlardan
etkilenerek üretilmiştir. Toplum değiştikçe buna uygun hikâyeler anlatıldığı
olmuştur.
Karaoğlan’da öteki olmak için hangi niteliklere sahip
olunmalıydı?
Öteki olmak için Türk olmamak
yeter bir sebeptir. Türk olmamak zaten ahlaken ve fiziken bütün olumsuz
nitelikleri içerebilmektedir. Bir yabancı, hele asker, hele asilzade, hele
‘sevişen bir kadın’ fıtratı gereği kötüdür.
Karaoğlan’da bir karakterin ‘bizden’ veya ‘dost’ tanımına
girmesi için hangi özellikler gerekiyordu?
Türk olması, Türkleri sevip
güvenmesi, Karaoğlan’a aşık olması denebilir…
Karaoğlan’daki kadının erotik rolünü bir kenara
bıraktığımızda, kadın hangi açılardan ötekileştirilmiştir ve bu ‘kadın’ı
ötekileştirmede güdülen amaç nedir?
Önce yayın mecrasının ticari
beklentilerine bakmamız gerekiyor, erotizm satar çünkü. Sonra fotoğrafın
yaygınlaşmadığı dönemlerde çizgi, popüler kültürün erotizm membaı idi. Çizerler
bu tür erotik çizgiler kullanırlardı, madden bir karşılığı vardı bunun. Bir de
kişisel olana bakmak lazım. Suat Yalaz, hayatı boyunca erotik çizgi romanlar
yaptı, sevmese, ilgi göstermese bu kadar yapmazdı. Şunu rahatlıkla söyleyebilirim: Karaoğlan, Türkiye’de yayınlanan yerli ya da yabancı tüm çizgi romanlar içinde
cinsel ilişkinin en fazla resmedildiği anlatıdır. Şunu demek istiyorum, kadın
(bedeni) ticari olarak ötekileştirilir, Karaoğlan bu bakımdan farklı değil.
Karaoğlan, çıplak görünen-su kenarında yıkanan her kadınla sevişti. Bunlar
genellikle yabancı kadınlardı ya da Türk olduklarının üzerinde hiç durulmadı.
Burada yabancı toprağı fethetmeyi andıran mest ederek üstünlük sağlamak gibi
vülger bir milliyetçilik var. Türk erkeğinin gücü gibi son derece naif bir
iddia... Poz ve narsizm açıkça görülüyor. Kadın vesile ediliyor yine.
Serüvenlerde başka da bir işlevleri yok aslında.
Karaoğlan’da Türk tarihinde yeri olmayan düşman
figürlerine rastlıyoruz. Sizce Suat Yalaz’ın bu düşmanları seçerken amacı
neydi, tarihte aslı olmayan bu düşmanlarda hangi ögeleri temel aldı?
Özel bir garezden çok serüven
için ihtiyaç duyulan kötü adamlar gibi düşünmek gerekiyor o düşmanları. Çünkü hikâyede
aslı astarı olan tarihi bir arkaplan yoktur, uydurulmuş bir geçmişten söz
ediyoruz, uydurulmuş milletlere bile rastlanır.
Suat Yalaz dönemin güncel olaylarına Karaoğlan’da yer
vermiş midir, verdiyse buna örnek verebileceğiniz bir seri var mıdır?
Verdi diyemeyiz. Karaoğlan’ı
çizemez olduğunda aktüel siyasete dair yorumlar yapıp konuştuğu oldu ama
dizinin aktif yayın sürecinde bu türden yorumlara hiç girmedi. Handiyse
apolitik tavırlar gösterdi. Müşteri taleplerine göre Ramazan sayfası veya
erotik çizgi romanlar yapan birinden söz ediyoruz. Tutarlı bir pragmatikti.
Geçtiğimiz yıl, Karaoğlan’ı şimdi çizseydi iyi bir Müslüman olarak çizeceğini
filan söyledi. Tam ona uygun bir açıklamaydı. Sokağı ve takvimi izliyor.
Gazeteci gibi ufku sabah doğup akşam batıyor ama iyi bir esnaf gibi malını
pazarlıyor, çoğunluk değerlerine oynuyor vs.
Karaoğlan’ı bir propaganda metni olarak nasıl
yorumlarsınız?
Ticari bir ürünü propaganda metni
olarak göremiyorum. Karaoğlan satması ve okunması için başka şeyler yapan bir
yaratıcının elinden çıktı. Suat Yalaz, propaganda çizgi romanları çizdi,
Karaoğlan bunlardan biri değil.
Sizi Karaoğlan üzerine bir kitap yazmaya iten ne oldu,
kitabınızı yazarken neyi amaçladınız, amaçladığınız hedefe ulaştınız mı?
2002 tarihli eski bir kitabımdan söz ediyoruz.
O tarihte iki kitap yazmayı düşünüyordum. Çizgi roman üreticileri başka sanat
dallarında olduğu gibi eleştiri müessesesine alışkın değiller. İkinci kitabı
yazmaktan o sebeple vazgeçtim. İkinci kitap Abdülcanbaz'la ilgili olacaktı.
Onun adının da Ulusalcı ve Erotik Bir İkon olmasını tasarlamıştım. Birlikte
düşünülmüşlerdi. İlgimi kaybettim. Karaoğlan kitabımın yeni baskısını bile
yapmıyorum.
“Erotik ve milliyetçi bir ikon: Karaoğlan” adlı kitabınız
yayımlandıktan sonra Suat Yalaz’dan bir dönüş aldınız mı, aldıysanız bu dönütü
nasıl değerlendirirsiniz?
Kitap çıktıktan sonra nahoş
yazılar yazdı, ucuz yazılar… Sonra telefon açıp özür diledi. Ne yapmaya
çalıştığımı anladığını sanmıyorum. Sürekli olarak ben çok sattım, filmlerim
hasılat rekoru kırdı yalan yazıyor gibi başka şeylere takılıp durdu çünkü.
Aralıklarla lafım geçtiğinde bana kahırlanıyor, duyuyorum. Bir tv programında
kitabı hiç duymadığını bile söylemiş. Yok saymış. Bunlar sahiden mühim değil. Pulp
fiction anlatılarının yazarları böylesi tepkiler verirler, güçlü narsisttirler.
O kadar şey anlatıyorsunuz o “ben çok sattım” fikrinde dolanıyor, hâlbuki iflas
etmiş bu işlerden. İcralar, borçlar gırla…
Pragmatiktirler diyorum ya. Beni yok sayıyor ama bir kitabı çıkarsa
mutlaka bana imzalayarak, övgüler yazarak gönderiyor örneğin. Kızarak
anlatmıyorum, vakıa bu, onu aktarıyorum.
Bu söyleşiyi Bilkent Üniversitesinden bir grup öğrenci, bir ders kapsamında yaptılar. Kasım 2014
