Çal ki Unutulmasın

Foto: Tuncay Bal
link

Ünsiyet

27 Mayıs

İnönü: Ben sizi kurtaramam (Karadenizin öteki kıyısında batan bir gemiye).
27 Mayıs sonrasının popüler deyimlerinden biri "kurtarmak".

Anything Goes

Çetin Yıldız
link

Sahilde Bir Gün

Fotoğraf: Barbaros Odabaş
link

İç tabii..

Koş Tuna Koş...

Durursan yakalanırsın...

Büyülü Fener

Fotoğraf: Oğuz Cengizhanoğlu
link

Ölmek Madencilerin Kaderinde Var

Anti-pop

Kurulu Düzenin Paşa Keyfi

Esprin kadar girersin şehre, sokaklara. Okeye meze, dilsize dil, sınıfta direniş getirir kervanın. Uzun bir solukla diplere dalar, yayılıverir. Hiçbir espri selam durmaz asla, saygı duruşu da bozuktur. Yaşadıkça eskir, kahkahasını emzirir, değişir. Mühürlenir; zarfı olur ahlâka ayarlanmış saatlerimizin. Mizah, oltasına takıldığı ahlâkın gözleriyle gördüğünde, soyadı ayıptan da olsa, kurulu düzenin paşa keyfidir artık. Hangi yağmurdan çıktı o mizah, unutulur.

Çizgi: Şenol Bezci

Sene geçti, mevsim geçti, ay geçti

Fotoğraf: Mehmet Ali Örkmez
link

Tatlı Tezgâh

Fotoğraf: Tuncay Bal
link

Gramsci'nin Siperlerinde

Her ağlayana bıkmadan hıçkıran evler. Veremli nakkaşın işlediği Kemalettin Tuğcu. Cebinde Kaşağı’sı. Oradan çıktı Yeşilçam’ın komedisi. Adanalı Tayfur’un, Vahi Öz’ün kılavuzluğu yetmedi, kervan hep yolunu buldu. Erotizm kadınların elbiselerindeydi. Argo, Fosforlu’yla dillerinde pelesenk. Adsız, alçakgönüllü ve namusluydu siyah-beyaz komikler. Rengini-boyasını Ertem Eğilmez yoğurdu, cinselliği Aydemir Akbaş ve küfrü Kemal Sunal. Vakit Yetmişler, başka zamanlardı. Cem Karaca Boşverli türkülere deliriyordu. Mizah safını seçti, Gramsci’nin siperlerinde.

[Çizgi: Mehmet Saygın]

Çarşıda...

Fotoğraf: Barbaros Odabaş
link

Kedili Çizgi Romanlar

(...) Son çeyrek asırda üretilen çizgi romanlarda kedilere daha sakin ve sempatiyle bakıldığı söylenebilir. Özellikle mizah dergilerinde çalışan üreticiler, otobiyografik nitelikli çizgi romanlar yapmaya başlamışlar, büyük bir çoğunluğu kedilerini de hikâyelerine katmışlardır. Çizerleri çeşitli ev hallerinde kedileriyle birlikte izleriz. Orta sınıftan şehirli ve eğitimli genç erkek ve kadınların anlatıldığı çizgi romanlardaysa kediler, ev sahibinin kucağında ya da bir köşede uyurken resmedilir. Bunun en ünlü örneği kuşkusuz Tuncay Akgün’ün Bezgin Bekir adlı çizgi romanıdır. Siyasi hiciv niteliğinde olan çalışmada Bekir, kedileriyle birlikte sürekli uyuyan, oturduğu koltuktan nadiren kalkan 68’li bir solcudur (...)

Kedici, Mayıs-Haziran 2010, Aynı başlıklı yazıdan bölüm.

Klişe...Hah yakaladım fotoğrafı

link

Kiralık Katilin Gizli Hayatı

Tetikçi (Le Tueur), Türkçede ilk kez 2008 yılında yeniden çıkmaya başlayan Doğan Kardeş’te yayınlandı. Albüm, dergide daha önce neşredilen iki serüvene bir üçüncüsünün (devamının) eklenmesiyle oluşturulmuş. Adından da tahmin edileceği gibi kiralık bir katilin başından geçenleri anlatan bir kara çizgi roman. Fransa’da bu dizi yayınlanana kadar çok tanınmayan bir ikilinin, yazar Matz (asıl adı Alexis Nolent) ile çizer Luc Jacamon’un ortak çalışması. 1998-2001 arası çıkan ilk üç albümünden sonra çeşitli festivallerde ilgi gördüklerini, farklı dillere tercüme edildiklerini, merak edilir olduklarını, İngilizcede Killer (Katil) adıyla 2006-2009 yılları arasında 10 sayı yayınlandıklarını aktarayım.

Albümde de esprisi yapılıyor: Kiralık katillere suç dünyası -edebiyatı- içinde bir şövalye asaleti atfedilir. Soğuk, duygusuz, mağrur, kalabalığa ve alelade işlere karışmayan, ilkelerinden taviz vermeyen birer profesyoneldir onlar. İşin mahiyeti, müşterinin kimliği çok önemli değildir. Şartlarda anlaşıldığı takdirde herkes öldürülebilir. Tetikçi, bu kalıptan çıkma biri... Polisiye türünde pek sevilir: ekseriyetle özel dedektifler ve nadiren polisler, kendi ağızlarından anlatırlar hikâyelerini. Buna göre hayat acımasızdır, kapitalizm bir kanser gibi toplumu baştan ayağa sarmıştır. Siyasetçiler alçaktır, zenginlerle baş etmek zordur, kanun güçlülerden yanadır ve fakat, paranın satın alamayacağı erdemler hâlâ yaşamaktadır. Tetikçi’nin esası bu klişeyle sıvanmış. Adını bilmediğimiz kiralık katil bize dünyayı, mazisini ve daha çok sisteme olan öfkesini sükûnetle resmediyor. Üst ses açıklamaları eşliğinde mesleğini nasıl icra ettiğini izliyoruz. Kurbanını beklerken çektiği sıkıntıyı, yalnızlığın getirdiği gerginliği, aracısıyla yaptığı tek tük konuşmaları, caddelerden akıp giden insanları, televizyonu ve şehrin ışıklarını da katıyor hikâyesine.

Tetikçi, cinayetlerinden sonra tropikal bir adaya, Venezüella’da bir sahil kasabasına gidiyor. Bir sevgilisi var, başta çok önemli değilmiş gibi değiniyor ama ne iş yaptığını bilecek kadar yakınlaşmasına izin vermesine bakılırsa, giderek önem kazanacak, enikonu kalbini gümbürteden bir kadın bu. Kasavetli anlatımlarında kendisini en çok Orinoco nehrinde yaşayan timsahlara benzetiyor: “Av yutulur, ortadan kaybolunur”, “amansız, şaşmaz, doğal katil. Bir de yalnız. Hatta çilekeş” vb betimlemeleri var. Türün meraklıları için avantür edebiyatının vahşi doğa ve yırtıcı hayvan göndermeleri şaşırtıcı (ve yeni) gelmeyecektir. Matz’ın timsah-tetikçi benzetmesine ilişkin felsefi nitelemeleri pek de orijinal değil, daha doğrusu anlatıdaki klişelerden sadece biri. Diğer yandan Tetikçi’yi başarılı kılan şey, tam da bu sanki. Aşina bir anlatım, gizemli cinayetlerle zuhur eden ve beklenen entrikalar, heyecansız ve şaşmaz görünen ama gitgide daha fazla açık veren bir katil. Hemen hepsi tanıdık, bildik gerilimler ama tüm bunlara rağmen kendini okutan ve seyrettiren bir çizgi roman var karşımızda.

En önemli farklılığı narsist bir kahramanının olmaması. Muktedir biri gibi durmuyor Tetikçi. İddialı yorumları ve “biliyorum” edasıyla çelişen tutarsızlıklara sahip. Pragmatizmini cool tavırlarıyla yamalıyor. Albümün arka kapağında yer alan bir alıntıda Tetikçi’den “gamsız” diye söz edilmiş. O nitelemeyi “cool” olarak yorumluyorum. Evet, Tetikçi’yi yeni kılan da bu cool duruşu. Kiralık katil imgesi cool değildir demiyorum, bir başkalaşmadan söz ediyorum. Yeni olan, günümüz cool’unun terapinin eşiğinde yaşıyor olması, bu duygusal maskeyi taşıyamaması; üstelik bunu yine kendine üstünlük atfederek tanımlaması, “bu salaklar (toplumu), içler acısı bir psikolojiyle yaşadıklarının farkında bile değil(ler)” benzeri bir kendini beğenmişlikle meşrulaştırması. Tetikçi, bütün cool hallerine rağmen yeknesak ve “eksik” yaşıyor. Paranoid ve şizotipal karakter özellikleri gösteriyor. Peşindeki polisi vahşice öldürdüğünde “kendimi kaybetmemeliyim” telkininde bulunuyor. Bu uncool haleti ruhiye, duygusuzca öldüren ama sadistleşmeyen katil klişesinden de bir sapma aslında. Şiddet, kimi zaman sahici kılar anlatıları. Tetikçi’deki soft renk seçimleri, okuryazar katilin hak verdirten, en azından “katılmıyorum ama anlıyorum” dedirten görüşleri, mevcut şiddeti onaylar türden bir algılama yaratmıyor, aksine okuru mesafeli olmaya zorluyor. İtiraf eden ama af dilemeyen bir katilin mahrem dünyasını röntgenliyoruz ve izlediğimiz anti-kahraman, kötülükle dolu suçlular âleminde gezinen bir flaneur sanki. Bizi okur olarak türün klişeleri içinde gezinmeye, fark etmeye, yorumlamaya zorlayan çifte kavrulmuş bir flaneurluk hali belki de bu.

Hoşuma giden bir göndermeden söz edeceğim. İlk albümde yer alan bir karede, Tetikçi’nin bavulunun içinde, orijinal adı Der Kampf mit dem Dämon. Hölderlin – Kleist – Nietzsche olan (genellikle Nietzshe adıyla sunulan) Zweig kitabının Fransızca baskısı görülüyor. Bizde Gürsel Aytaç çevirisiyle ve Kendileriyle Savaşanlar adıyla İş Bankası Yayınlarından çıkmıştı (1998). Tetikçi’nin sıkıntı dolu hezeyanlarını izlerken ve tam da intiharın eşiğine geldiği anda belirginleştiriliyor kitap. Başarılı bir gönderme, biliyorsunuz Zweig da intihar eder. Düzelteyim, Zweig’in kitabında anlatılan isimlerden Hölderlin intiharın eşiğinde sayılarak hayatının son günlerini gözetim altında geçirir. Kleist intihar eder, Nietzsche ise zihinsel yeteneklerini yitirerek ölecektir. Metinlerindeki tutarsızlıkların Sifilis hastalığından kaynaklandığı iddia edilir. Tetikçi’nin intihar girişimi başarısızlıkla nihayetleniyor: “demek ki öbür dünyayı boylamanın zamanı gelmemiş” diyerek hayata devam ediyor. Hiç değinilmeyen, tek bir karede geçen artistik bir gönderme bu. Kitabı biliyorsanız söz konusu gerilime başka türden bir anlam katabiliyorsunuz. Klişelerle dolu olmakla birlikte Tetikçi’yi yeni ve ilginç kılan şeylerden biri böylesi göndermeler işte. Konuşulabilir bir çizgi roman Tetikçi.

Radikal Kitap, 14.5.2010

Film Noir

link

Apartmanlar

Mahalleye övgü yoktur mizah dergilerinde. Dürüst esnaflar, her derde deva dostluklar artık televizyonun yalanı. Okuyucu yemiyor. Avni, o mahallenin çocuğu, bugün yaşamıyor, Yetmişlerde kaldı. Eşşek Herif, Belediye takımında profesyonel oldu, şortu uzun. Deli Ziya, Türk Tarantinosu’nun kurbanı: Uzun saçlı ve Küçük İskender okuyor. Yeniler, şimdilerde apartmanları, aşağı mahalleyle değil karşı binanın bebeleriyle maça çıkanları anlatıyor. Kenan Yarar’ın her dairesi, hızlı, gürültülü, hastalıklı, yalnızlıkla dolu bir hikâye. İhtiraslı, doyumsuz, aç kadın ve erkekler. Apartmanlar mahalle değil, kimse kimseyi tanımıyor, umarsız. Penceresinin önünde çayını yudumlarken duyduğu her sese küfürler yağdırıyor Kıllanan Adam.

Kubbe

Fotoğraf: Aslı Gönen
link

Soru Şöyle

(I) Dünyanın en tanınmış edebiyat ödülü Nobel
Edebiyat Ödülü’dür. (II) Bu ödül çoğunlukla dünya
politikasının etkisinde kalınarak, uluslararası
üne ulaşmış yazarlara verilir. (III) Kimi zaman yerini
bulur, kimi zaman pek de değerli olmayan birine
gider. (IV) Nice yazar var ki daha bu ödülü
aldığı yıl unutulup gitmiş, kendi ülkesinin edebiyatında
bile önemini yitirmiştir. (V) Bizim de başarılı
sanatçılar yetiştirdiğimizi düşünüyorum;
Sait Faik, Nazım Hikmet, Halikarnas Balıkçısı
gibi…
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
link
Ales, Mayıs 2010, Sözel Bölüm 7.soru, Anlam bütünlüğünü bozan hangisi?

Bed

link

American Splendor

American Splendor, The Life and Times of Harvey Pekar senaryolarını Pekar’ın yazdığı kısa hikâyelerden oluşan derleme bir albüm. Filme uyarlandıktan sonra daha kapsamlı albümleri de çıktı, elimdeki albüm eski bir tarihe 1986 yılına ait. Aynı adlı albüm ilk kez 1976 yılında çıkmış, her yıl yinelenen baskılar, yeni hikâyelerle genişletilmiş. Albümde 1985 tarihli bir Crumb önsözü var, özgün kaligrafisiyle kullanılmış. İlk hikâyelerde Crumb ve Pekar’ın birbirleri hakkındaki yorumlarını da okuyoruz.

Albümde Crumb dışında dört ayrı çizerin farklı zamanlarda ürettikleri çalışmalara da yer verilmiş. Pekar, oldukça yerel bir yazar aslında. Geniş anlamıyla orta-alt sınıf Amerikalının kültürel hayatını yerel ve aktüel gelişmelerle anlatıyor. Kitaplarının yeterince satmamasına hayıflandığı için yerelliğini mesele de ediyor. Büyük şehirlerde yaşayan okurun ilgisini çekemediğinin farkında. Başka türlü hikâyeler de anlatamıyor, popüler olanı eleştiriyor, tiksiniyor ama içinde bulunduğu koşullardan da hoşnut değil. Hikâyelerin otobiyografik niteliğinden ya da kahramanı kendisi olduğundan olabilir, Pekar, sıklıkla Lenny Bruce ve Dreiser’a benzetilir Amerika’da. Kapitalizme duydukları nefret, sıradan insanların dertlerini anlatmaları, heccavlıkları ortak özellikleri olarak gösterilebilir. Amerikan trajedisini, sosyal adaletsizliğin cenderesinde sıkışmış yoksulları resmetme maharetleri nedeniyle bu üç isim de bir arada hatırlanabilir gerçekten. Tahta bavullar, sinekler, ucuz kafeler, bar sandalyeleri ya da televizyon karşısındaki eprimiş koltuklar, kirli sokaklar vs. Pekar, uzun uzun konuşuyor, sadece o değil herkes çok konuşuyor hikâyelerde. Kolay öfkelenip, yoruluyorlar…Çaresizlik ve sıkışmışlık hissi veren tekrarlar vurgulanıyor. Büro masalarında, depoda kutular arasında ya da arşiv odalarında konuşan, vakit geçiren insanlarla karşılaşıyoruz. İntihar, cinayet, sarhoşluk, uyuşturucu tripleri, hırsızlık hepsine “bıçak sırtı” duruyor. Onca yoksulluğu unutup egoları için çatışıyorlar. Harvey Pekar’ın bizde bir benzeri yok demek yanlış olur ama şunu söyleyebilirim: Pekar gibi politik göndermeler yapan, parayla didişen ve o ölçüde karamsar olan bir anlatıcımız yok...

Demir İşçileri

Fotoğraf: Gökhan Bedir
link

Dükkan Kapanırken

Emir Kurtaran
link

Varlık Dergisinde Çizgi Roman Dosyası

(…) Çizgi romanların kendine özgü bir duygu dili-semboller evreni vardır ve okur, paylaşılan bu evreni-geleneği bilerek (öğrenerek) anlatılanı anlamlandırır. Hareket çizgileri, şaşırma efektleri, düşünce ve konuşma balonlarını hepimiz biliriz; heyecanı pekiştiren ve karelemeyle hızlı anlatılan kurguyu kolaylaştıran önemli bir unsura dönüşmüştür yazı. Genel anlamıyla yazı üç ayrı biçimde kendini vareder çizgi romanlarda. Öncelikle anlatıyı aktarmaya, karede resmedilen durumu betimlemeye yardımcı olur; anlatım kutularıyla çeşitli açıklamalar yazılır, bazen “az sonra” “bu arada” gibi ifadelerle zamanın değişimi ve mekânın farklılaşması hikâyenin anlaşılabilirliği artırmak için tercih edilir. İkinci olarak, yazıyı özellikle balonlarda belirginleşen biçimde diyaloglarda görürüz. Diyalog, yani konuşanların ağzından dökülen sözler, genel olarak konuşma balonlarında verilir. Kim konuşuyorsa balonun ucu, bir ok işareti gibi konuşanı gösterir. Genellikle ilk konuşanın kim olduğunu göstermek için ilk balon yukarıda, sonrakiler hiza olarak onun altında istiflenir. Bazen, balonların dışında anlatım kutuları içinde de bir iç ses olarak anlatıcının yorumlarını izleyebiliriz ama diyaloglar genellikle balonlarla aktarılır (...).

Varlık dergisinin Mayıs 2010 sayısında çizgi roman dosya konusu olarak seçilmiş. Müge Karahan, Levent Gönenç, Özgür Kurtuluş, Şenol Bezci, Serdar Kökçeoğlu yazılarıyla katkıda bulunmuşlar . Dosyada yer alan “Çizgi Roman: Kareler, Balonlar, Resimli Bantlar” başlıklı yazımdan bölüm, Varlık Dergisi, Mayıs 2010.

McHungry

link

Bir Sokak Çocuğuydu Zidan

Bir sokak çocuğuydu Materazi

Su Yükselince...

İtaat Et

Make Art Not War

1 Mayıs