Pazartesi, Ekim 23, 2023

Çekdiklerimiz

1939 yılından Cemal Nadir imzalı bir Akbaba kapağı... Arada yazıyorum, yineleyeyim, espri derginin sahibi olan Yusuf Ziya Ortaç'a ait olabilir... Hatıralarından ve aralıklarla yaptığı açıklamalardan anladığımız kadarıyla kapak esprilerini genellikle Ortaç veriyor, birine çizdiriyor. 

Bir başka nedenle Cemal Nadir'e ait bir espri olmayabilir, zira mesleki olarak rekabet ettiği Ramiz'in Tombul Teyze serisi tam da bu espriye dayanıyor, bu kadar da kör gözün parmağı olamaz sanki...

Gelelim espriye, fiziksel karşıtlıklar, hele ilk yıllarda karikatürün doğal kaynaklarındandı... İştahlı, obur, doymak  bilmez, çok çok kilolu birinin karşısına mızmız, iştahsız, bir deri bir kemik birini koymak, bunları kadın ve erkek olarak seçmek bilinen karşıtlıklardandı... Güzel bir kadının kocası yaşlı ve çirkin olurdu, ya da yakışıklı erkek bir "kocakarı" ile evlenirdi gibi... İnsanlara görür görmez anlayacakları bir klişe resmedilirdi yani. Hatırlayın, Haldun Taner "Sersem Kocanın Kurnaz Karısı"nı yazmıştı vs vs. Gargantua bunu anlatırdı, karnavalların başında kiliseyi temsilen avurtları çökmüş, sıska mı sıska çelimsiz biri seçilir, sembolik olarak öldürülür, ancak ondan sonra vur patlasın çal oynasın misali yemeye içmeye ve "sevişmeye" başlanırdı. 

Kapaktaki espri, "bütün erkeklere ithaf" açıklamasıyla verilmiş, biçare erkekler biteviye çalışıyor, mazarrat olan kadın türü yiye yiye onları sömürüyor denmek istenmiş... Benzer bir espri fabrikatörle işçiler arasında kurulurdu. İşçi meteliksiz, cansız, güçsüzken fabrikanın sahibi variyetli, ensesi kalın, göbeği taşkın, yağlı ve semiz bir halde purosunu içip viskisini yudumlardı filan... Benziyor değil mi? 

Bu karikatürün yayımlandığı yıllarda hiç akla gelmezdi, bugün sadece ve sadece kadınların ezildiğini düşünen ve savunan görüşler var, etki tepki meselesi, kapaktaki espriyi yaygınlaştıran erkek aklının bunda payı var elbette. Ondan sebep karikatürü basit bir şaka gibi göremeyiz artık, kadınları evde tutup, sonra da onları yiyiciliğe indirgemek, şişkolukla küçümsemek filan... Kaybeden ve kaybolan esprilerden...

Hiç yorum yok:

Related Posts with Thumbnails