Beyoğlu ve Namık Kemal'in Paltosu

Samiha Ayverdi'nin İstanbul Geceleri'ni (2.Bas., 1971) okuyorum, yazarı pek hatırlanmıyor artık, siyaseten romantik iştahı, şairane öfkesi, kahırlanmaları enteresan... Ağdalı bir dili var ki çok uğraştığı anlaşılıyor, abartısı başımı döndürdü, her bakımdan ben sağcıyım diyen bir kadın yazar olması filan, başka kitaplarına da bakacağım... 

Kitaptan bir alıntı yapacağım, Beyoğlu'ndan bahsediyor, iğrenir ve küfredercesine anlatıyor: "(...)

Hasılı, elenmemiş, tartışılmamış, murakabe ve teftiş edilmemiş bir yabancı cereyanın saçtığı ateş, kol kol, sel sel her köşeye bir kıvılcım, bir kundak soktu. Ne bulduysa, neye değdiyse, neyi gözüne kestirdiyse yaktı, yıktı, silip süpürdü. (...) Beyoğlu, kudret zamanlarımızda yabancılığının zararlarını önlemeğe tenezzül etmediğimiz bu semt, ocakta unutulmuş bir kıvılcım gibi, gün olup bacayı da saçakları da sardı ve akıbet bir cehennem olarak karşımıza çıktı ise kabahati ateşte değil, onu ihmal edende aramak, insafın icablarından sayılmaz mı?"

Beyoğlu takıntısı, milliyetçi bir refleks olarak sağcılarımızı solcularımızı, en çok da edebiyatımızı etkilemiştir, zaten böyle takıntı olsa olsa bir edebi takıntı olabilir, başka türlü kabul edilebilir bir şey değil çünkü... Tatlı bir ezber olarak evirip çeviriyorlar demek daha doğru. 

Ayverdi'nin cümlelerine bakıyorum, sildi süpürdü, cehennemdi, ateşti kıvılcımdı...Nasıl açıklamalı bu abartıyı, poz mu, korku mu yoksa Vatan yahut Silistre'yi yazmak isteyen nesillerin hayranlığı mı? Ruhen kışkırtmak, kalpten haykırmak, vicdanı bir çığlık olmak...Galiba hepsi birden... 1908 olduğunda İstanbul'da, gaz tenekesinin üstüne çıkıp hatiplik yapan, hatta tip olarak da kendini Namık Kemal'e benzeten o kadar genç varmış ki... "Kalkın ey ehl-i Vatan" nidası ve nostaljisi kaç nesli etkiledi, kim bilir? 

Ayverdi, Namık Kemal'in paltosundan çıkanlardan biri...