El İşareti

Karikatür, 19.Yüzyıl sonundan, Avusturyalı mizah dergisi Kikeriki'den, 1886 yılında yayımlanmış. Rusya'nın, Osmanlı üstündeki emperyal arzularını hicvediyor. Derginin sembolü olan entelektüel Horoz, konuştuğu Barbar Rus savaşçıcına "Ayosofya'nın minarelerindeki Rus/Ortodoks haçı değil sanki" mealinde bir şeyler söylüyor. Minarelerin ucundaki el işaretine dikkat ederseniz İstanbul tarzı bir nah işareti var. İstediğinizi alamayacak, Ayasofya'ya sahip olmayacaksınız denmek istenmiş. Avusturyalıların bu espriyi anladığını sanmıyorum.

Bu ellerin, daha doğrusu, nah işaretinin argoda, gündelik hayatta, mizah dergilerinde, edebiyatta, ergen kültüründeki hikâyesi uzun, vakit bulabilsem, uzun uzadıya yazmak isterim. Eski tarihli, te Viyana'dan bir katkı bulunca paylaşmak istedim.

[Karikatüre, Necmettin Alkan'ın Karikatürlerle Oryantalizm kitabında rastladım. Kitap, 1876-1909 arasında Avrupa'da, İngilizce, Fransızca ve Almanca olarak mizah dergilerinde yayınlanan karikatürleri derlemiş, alt yazıları Türkçeleştirmiş, siyasi tarihe dayanarak onları açıklamaya girişmiş. Karikatürlerin derlenmesi ilginç ve önemli ama yorumlar epeyce eksik ve tek biçimli. Avrupa'yı bize karşı yekpare görüyor, üstelik bu karikatürlerin yayınlandığı dergiler nedir, nasıldır, yayımlandıkları ülke kültüründe siyasetin neresinde dururlar, mainstream olandan ne kadar farklıdırlar sorusunu aklına getirmemiş. Sanatçı kişiselliği, kişiye özgülüğü, dönemsel siyaset, o ülkelerdeki  iç siyaet, demokrasi geleneği önemsenmemiş, Biz ve Onlar mantığıyla okunmuş karikatürler.]