Red Kit 65 Yaşında

Türkiye’de bazı kahramanları ayrıca tanıtmanıza gerek yoktur. Mesela Red Kit sahiden bilinen, sevilen bir çizgi roman kahramanıdır. Popülerliğini dergi ve albümlerinden çok çizgi filmlerine, yakınlarda epeyce sinema uyarlaması yapılmasına borçlu olabilir ama orijinal adı Lucky Luke olan bu frankofon çizgi roman herkesin aşina olduğu bir isimdir. Red Kit, Türkiye’de ilk kez ellili yıllarda Dolmuş dergisinde yayımlandı. İsim babasının derginin eksantrik çalışanı Oğuz Alplaçin olduğu söyleniyor. Bu ismi seçerken, aynı dönem yayımlanmakta olan Red Ryder ve Bill Kid dergilerinden faydalandıkları da anlaşılıyor. Soğuk Savaş koşulları düşünülürse, “Red” isminin çağrıştırdıkları ya hesap edilmemiş ya da en azından “Kızıl”ın pejoratif içeriğine karşı, İngilizce, korunaklı bir alan yaratmış. Red Kit’in isim babalığı meselesinde kaligrafist Ferdi Sayışman’ın da adı geçiyor. O dönem yabancı çizgi romanları renkliden siyah beyaza kopyalayan Sayışman, bir röportajında, Red Kit’in isim babası olduğunu söylemişti. Bu bilgiyi teyid edebileceğimiz pek kimse kalmadı hayatta. Doğru yanlış bir değer yargısı yüklemek istemem ama yayıncısı varken bir çalışanın isim seçmesi bana ilginç geliyor. Hasılı, Alplaçin ya da Sayışman isim babası olarak geçiyorlar diyelim.

Adını kim koyarsa koysun, Red Kit bir biçimde benimsendi, çeşitli dergilerde ve kendi adını taşıyan yayınlarda kullanıldı. Gerçi birkaç yerde “Lük Lük” gibi denemeler yapılmadı da değil. Orijinali renkli olduğu için, 1959 yılından bu yana daha çok kopyalanarak yayımlanabildi. Baskı maliyetlerinin düşmesi, telif haklarının önem kazanması ve önemli yayınevlerinin çizgi roman yayıncılığına girmesi Red Kit’i zaman içerisinde bu kopya çizgilerden kurtardı. İlk dönemlerde Red Kit’in kopyalarını Fuat Yılmaz yaptı (Dizinin çevirmeni Ali Öndeş’ti). Aydınger kullanarak yapılan bu kopyalarda başka isimler de oldu. Frankofon çizgi romanlar yayımlayan Şakrak ve Şilliler ailesinin çalıştığı kaligrafist, kapak ressamı ya da temiz kopya çekebilecek herkes bu kopyaları yaptı. Hayri Önder, Erol Kandiyar, Fuat Yılmaz, “Bora”, Erdoğan Bozok v.d. bu yayınevlerinin çıkardıkları bütün çizgi romanları kopyalıyorlardı.

Red Kit’in Kopya Serüvenleri Var mı?
Bugün, bana da danışıldığı için söylüyorum, pek çok yabancı koleksiyoncu ve araştırmacı, Red Kit’in farklı ülkelerde çıkan kopyalarını arayıp soruyorlar. Kopya derken asıl aradıkları, o ülkede, orijinalinden faydalanarak üretilmiş uydurma serüvenler. Türkiye’de, Morris’in ilk dönemlerinin ürünü olan sert görünümlü Red Kit çizimleri yerli üretim öyküler olarak sunulabiliyor. Özellikle Dick Digger’li ilk serüven, bir rodeo etrafında gelişen ikinci serüven ve orijinali “Arizona” üst başlığını taşıyan üçüncü serüven bu türden bir yanlış izlenime neden oluyor. Hatta biraz daha genişletilerek Pat Poker’li bir başka serüven dahi sahaflarda kopya olarak gösterilebiliyor. İşin sırrıysa, Morris’in çizgisindeki değişimlerle ilgili.

Morris’in çizgisi daha sonra o sert hatlarından sıyrılıyor, Disney’in yumuşak-sevimli komik çizgisi çalışmalarına sirayet ediyor. Red Kit serüvenleri izlendiğinde bu değişim rahatlıkla görülebiliyor zaten. Morris, çalışmak, özellikle animasyon sektöründe varolabilmek için altı yıl Amerika’da kalmış, geçim sıkıntısı ya da iş garantisi için olabilir, o dönemde Red Kit çizmeyi ihmal etmemiş. İlk kez 1947 yılında Spriou almanağı için çizdiği yirmi sayfalık “Arizona 1880” hikâyesiyle başlayan Red Kit için asıl dönemeç, Dupuis tarafından 1949 yılından itibaren çıkartılan albümlerle aşılıyor. Amerika’da ünlü senarist Goscinny ile tanışıyorlar ve birlikte Belçika’ya geri dönüyorlar. Goscinny, Red Kit’in 18. serüveninden itibaren –1977 yılındaki ölümüne kadar – senaryolarını yazmaya başlıyor. Morris’in çizgilerindeki yumuşama, Goscinny’nin olağanüstü mizahıyla harmanlanarak dizinin ülke sınırlarını aşan başarısını getiriyor. Türkiye’deki yayını, bu başarıyla koşut elbette... İlk dönemlerdeki kopyalar, albümlerden çok Spirou dergisinden yapılıyor (bu dergide çıkan kısa öykülerin de yerli malı kopyalar sanıldığını belirtelim). Özellikle 1947-1955 yılları arasında yayınlanan albüm formatından kısa olan serüvenler dergiden faydalanılarak aktarılıyordu. 1955 sonrası hikâyeler, albüm olacağı düşünülerek 22 sayıda tamamlanan toplam 44 sayfalık uzunlukta çiziliyordu.

Red Kit’in Türkiye Serüveni
1959 yılında Adnan Şakrak’ın Bilgi Yayınları’ndan çıkan ilk Red Kit dizisi, o dönem ülkede yayımlanan diğer frankofon çizgi romanlara nazaran daha geniş bir malzemeye dayanıyordu. Spirou dergisinde o yıla değin kimileri ayrıca albüm olarak çıkmış, 23 serüven – yaklaşık dokuzyüz sayfa – yayımlanmıştı. Her serüvenin kopyalanırken küçük boy çıkan yayın formatına uydurulması nedeniyle iki katına uzadığı düşünülürse, yayınevine bir yıl kesintisiz olarak sürdürülebilecek 32 sayfalık, haftalık bir dergi imkânı sağlıyordu. Kaldı ki, Red Kit dergisinde daima dolgu malzemesi olan ikinci bir çizgi roman kullanıldı ve bu süre daha da uzatıldı. Bu nedenle Red Kit’in kopya serüvenlerinin üretilmesine hiç gerek olmadı. Red Kit, ilk kez 1962 yılında Karaca Yayınları tarafından çıkartılan Arkadaş Dergisinde orijinal biçimde yayımlanabildi. (Aynı yayınevinin Red Kit’i albüm olarak da çıkarttığını belirtelim). Ancak uzun ömürlü olmadı. Altmışlı yılların ikinci yarısında Şakrak Ailesinin iki ayrı yayınevinden çıkmayı sürdürdü Red Kit (1965-1971). İlginç olan “Kardeş Yayınevi” adı altında Asım Şakrak’ın, Bilge Şakrak’ın Red Kit yayınına rakip olmasıydı. Bu dönemde yayınların telifi ödenerek neşredilmediklerini düşünüyoruz. Red Kit, yetmişli yıllarda bu kez Şilliler yayınevi tarafından (bir başka aile şirketi) çıkarıldı. Aynı yayın, tekrar baskılar ve iadelerin yeniden etiketlendirilerek piyasaya sürülmesi sonucu seksenli yılların sonuna kadar aralıklarla satıldı. Bu kopya çizgili yayına karşın Red Kit, Milliyet Çocuk dergisinin çıkışıyla (1972) beraber orijinal renk ve biçimde sürekli yayımlanmaya başladı. Yine Milliyet Yayınları, Red Kit’i albüm formatında 1984 yılında dizi olarak da çıkarttı. Aynı dizi – kısmî bir geliştirmeyle – seksenli yılların sonundan itibaren, özellikle yaz aylarında Milliyet gazetesinin çizgi roman ilavesi olarak da verildi. Aynı yayın grubunun bir yan kuruluşu olan AD Yayıncılık’ın 1996 yılından itibaren çizgi roman yayıncılığına girmesiyle Red Kit albümleri yeniden yayımlanmaya başladı. Dizi, daha sonra, İnkılâp Yayınları tarafından sürdürüldü. 2007 yılından itibaren dizinin yayıncılığını YKY yapıyor, Fransızcada 2010 yılında yayınlanan son (76.) serüveni bizde 38.albüm olarak çıktı örneğin. 45.albüm Daltonların Kaçışı ise yeni yayınlandı.

Goscinny öldüğünde, Asteriks’in Red Kit’ten daha fazla etkileneceği – sürekli gerileyeceği söylenmişti. En azından Morris, Red Kit senaryoları da yazabiliyordu ve dizinin başlangıcı ona aitti. Gerçekten de Morris, dizinin mizah düzeyindeki düşüşü Asteriks’e göre asgaride tutmayı başardı. Üstelik, Fauche ve Léturgie başta olmak üzere, 10’u aşkın senaristi diziye dahil etme akılcılığını da gösterdi. Morris, 2001 yılında öldüğünde geriye benzersiz bir western parodisi, korkunç bir çalışma disiplini örneği, bir çizgi roman klasiği ve kârlı bir “marka” bıraktı. Red Kit, bugün 65 yaşında.

Birgün Kitap, 16.7.2011