Erken Cumhuriyet Dönemi Politik Mizahında Tahkir

(...)

-->Özellikle ellili yıllarda karikatürün etkisine inanıldığını gösteren görüş ve uygulamalara rastlanılmaktadır. DP’nin ilk yıllarında dünyada siyasal iletişim olgusuna yaklaşımlar da farklılaşmıştır. Bu dönemde, Amerika’da seçim kampanyaları sırasında ilginç bir yeniliğe başvurulur. Dwight Eisenhower, 1952 Başkanlık Seçim Kampanyasında Walt Disney stüdyolarıyla çalışmış, kullandığı çizgi film ve afişler hemen tüm dünyada ilgi çekmiştir (Wood, 2008: 205). Menderes’in aynı yıl Akbaba’nın üreticileriyle yaptığı gizli anlaşmaya bakılırsa, çizgiyi propaganda amaçlı kullanmak bakımından, “Amerikanvari” yaklaşımı benimsediği iddia edilebilir. Mükerrem Sarol, anılarında, 1954 seçimleri öncesindeki CHP’yi suçlarken Ratip Tahir’in bir sayfayı kaplayan renkli karikatürlerinden duyduğu memnuniyetsizliği dile getirmektedir ki bu, görselliğin oluşturduğu etkiden duyulan endişeyi de betimler: “(…) özellikle Başbakanı’ı tezyif ve tahkir için müstehcen imalar yapılıyor, vatandaş gözünde küçük düşürücü yazı, resim yoluyla korkunç iftira ve isnatlarda bulunuluyordu” (1983:233). Vurgulamak istediğimiz, karikatürün biricikliği değil, kitle, yığın, halk ya da vatandaş adlandırmasıyla insan topluluklarının yönlendirilebileceğine ilişkin inançtır. Asıl telaş ve arzu, kitlenin denetimine dönüktür. Bu noktada kurucu entelektüellerimizden Ziya Gökalp’in sık başvurduğu Gustave le Bon’dan söz etmek yerinde olur. Le Bon, kalabalıkların ortak paydasının homojenlik olduğunu, bireyselliğin burada eridiğini, akıldan çok duygunun öne çıktığını, slogancı ilkel bir mantığın taşındığını düşünmektedir (Welch, 2002:25; Passmore, 2002:48). Le Bon’un kitlenin duygularıyla hareket etmesi yüzünden “dişi” doğası olduğuna dair bir yargısı var ki yazı boyunca incelediğimiz karikatürlerin ve belirleyici olan eril-egemen mantığının aynı ortak paydanın ürünleri olduğu rahatlıkla söylenebilir (...)
[Funda Şenol Cantek ile birlikte yazdığımız "
-->Siyasi Muhalefetin Bir Biçimi Olarak Tahkir: Erken Cumhuriyet Dönemi Politik Mizahında Kadınsı Erkekler" başlıklı Toplum ve Bilim 116'da (2009) yer alan yazıdan bölüm]